Go Godiša Serapana Sa Merogo Ye eTšwelelago

©Marinda Louw
Go na le mekgwa ye mararo ye tumilego ya go bjala merogo ka mokgwa wo bolang mo sekaleng se se nnyane. Ditsela ka moka di kaonafatša monono wa mmu e bile di a thuša ge tšhelete, meetse le mobu di le tše nnyane. Merogo ye e beakantšwego ka mokgwa wo e tlo phela gabotse go fetiš ye e tšweletšwago mo mašemong.
Mehuta ye meraro ya dirapa tša merogo:
Malao a go gamolla - dira lešoba mo fase gomme o tlatše ka dibodi le mmu. Go a kgonagala go bjala semeetseng ka malao a go beakanywa ka tsela ye.
Mepete ya go Kgobelwa - ka fao go kgonegago go dira mašoba mo mmung, o ka šomiša mabato a mepete. Mokgwa wo o loketše batho bao ba sego ba itekanela mmeleng goba batho ba ba golo bao ba sa kgonego go kopa.
Seswaro dirapana sa merogo - go bjala ka gare ga ditšhelo go swana le dipitša goba dithaere.

Go Diriwa Bjang Malao A Go Gomolla Le Serapana Sa Merogo

Molete o swanetše go ba 1 m ka bophara, 2 m mo botebong, matolong a ka ba a 50 cm. Ge o epolla molete, o kgaogantšhe mmu wa godimo le fase – mmu wa godimo o nnone go fetiša e bile ke yo moso ka mmala go feta mmu wa ka fase.
Ka mehla epa trench bohlabela go Bodikela. Se se gatelela gore dibjalo di hwetša letšatši le lekanego letšatši ka letšatši. Ge o ka epa gotšwa Leboa Borwa, mpete tla hwetša moriti kudu.
O kgonthiše gore mepete e a lekana, go be le motheoša wo monnyane wo dumelego gore meetse a ele fase, eupša e sego mokonya o ka hlolago kgogolego ya mmu. Ge mmu o le mo mokonyeng (motheoša) mepete e ka dirwa gore e hwetše kgato. Ge go na le mokonyo wo boima o ka ntse o oketša dikgato.
Tlatša molete ka seripa sa botlalo le dibodi - go fa mohlala, ditšhila tša serapana, matlakala a merogo, dikgopa tša mae, dikenywa, mae, le mengwang. O šomiše gape morole wa diphoofolo go tšwa go dikgomo, dinku, dipudi, dikgogo, mebutla goba dikolobe. O seke wa šomiša morole wa katse goba mpša, nama ye tala goba makhura a mantši.
O bee ditlabakelo tše makgwakgwa mo tlase go swana le dika tše nnyane, lehea, setero goba bjang. Se se dira gore go be le tshepedišo e botse ya moya.
Bea dithini tše makgwakgwa tše ka bago tše tshela tše nnyane, godimo ga ditlabakelo tše makgwakgwa. Se se fa micronutrients (phepo ye e nyakegago ga nnyane kudu) go swana le zinki (Zn) le tshipi (Fe) mo mmung.
Khupetša dithini ka llaga ya kuranta te senyegilego goba sebjana.
O lokele dibodi tše setšego.
Kgohlagantšha ditlabakelo e be o lokela ditlabakelo tše dingwe ge le gore molete ga wa tlala.
O foke morole wa diphoofolo wohle. Se se fa pakteria e nyakegago go thoma ka tshepedišo ya go bodiša dobodi.
O thapiše ditlabakelo ka tshwanelo, ka go šomiša se nošetšo goba pakete. Go thapa go tla thuša ka go bola.
Khupetša dibodi le mmu go molete. Se se tla thibela menkgo le dintšhi nakong ya go bola. Tlatša molete ka mmu wa go ntšhwa ka fase pele – ka morago mmu wa godimo. O se ke wa ema godimo ga mpete.
Molete o tletšego o swanetše go ba 15 cm godimo ga bokagodimo bja mmu eupša bjalo ka ge dibodi le phepo mola di šomišwa mo merogong, bogolo bja molete bo tla fokotšega.

Tsela ya mepete wa molete ga e a ture mme ke mokgwa wo o kgontšhago, batšweletši ga ba swanela go reka phepo goba monontšha. Ka lebaka la gore sebjalo se phetše botse e bile se ka tlase ga disenyi le malwetši, e bile ditshenyegelo mabapi le go laola disenyi di ka ba tše nnyane. Mokgwa wo o buna kudu e bile o tliša boleng bja dibjalo go ya ka mabaka a a latelago:
Dibodi tše dirišwago mo botlaseng bja molete di šoma bjalo ka sepontšhe se se gogago meetse le go a lokolla ka mokgwa wo dibjalo di nyakago.
Dibodi di fetoga manyoro e be di šedi memobu ya holago ya dimaekropo.
Go boloka tšhelete go diriša monontšha le dikhemikhale tše ka fase go laolo disenyi.
Tšhelete e ka hwetšwa ka go rekiša merogo ya boleng bjo bobotse, goba go tšweletša merogo ka gae, go fokotša tšhomišo ya tšhelete go se reke dijo.
dibolang di šomišwa go nontšha mmu gomme tikologo e phela e hlwekile.

Dirapana Tša Hlatlaganywa Ya Mepete

©Marinda Louw
Diriša mokgwa wo ge o sa kgone go epa mašoba. Dirapana tša hlatlaganywa ya mepete e loketše batho bao ba sa itekanelago mo mmeleng goba bao ba lego godimo ga diwilitšhere gomme ba sa nyaka go bjala merogo. E a fapana le mokgwa wa molete ka gore dibodi di na le dillaga godimo ga mmu go dira mpete ya godimo ya go tikologo mmu, ka morago ga go latela tsela ya go swana le ya molete, eupša go thoma ka ntlha ya bobedi. Mokgwa wo e na le mehola ya go swana le mpete wa molete; go boloka meetse le go oketša dibodi mo mmumg, go hlagiša poelo ye e phagamego ya mmu, ya merogo mo lefelong le lengwe le lengwe.

Vegetable Gardens in Containers

©Marinda Louw
Ka mokgwa wo, ditšhelo di tlatšwa ka dibodi gomme llaga ya mmu e bewa ka godimo ga dibodi. (Gopola go kolobiša a dibodi pele o ka tšhela mmu ka godimo) ditšhelo tše tlwaelegilego ke koloi goba maotwana a dilori, gantši di dirišwa go lema matapola le dikherotse. Mokgwa wo o ka šomišwa ka go sega sebjalo go fihla dithaere tša go lekana 5 le 6 godimo ga ye nngwe le ye nngwe. Matapola a mafsa a ka lekanago 5 go ya go 6 kg a ka bunwa go tšwa go dithaere tše. Mekotlana ye mentsho ya ditšhila le meropa e ka dirišwa gape go bjala matapola.
Seswaro sa mapokisi seo se dirilwego ka matrase a dihlaka goba mapokisi a dihlaka di dirišwa le tšona, eupša diplastiki tše kgolo di hwetšwago di senyegile go ya ka nako. O bee mapokisi ka mothalo wa moriti go dumelela poloko ya meetse le go šireletša dibjana mo letšatšing le mo maemong a go tonya le mo phefong. Dibjalo tša godimo go swana le pherefere, ditamati le sebjalo sa lee, o kgonthiše gore setšhelo ke se se golo e bile se boima go kgotlelela a boima bja dibjalo. O bee sekhupetšo sa go swana le bjang goba mahlaka godimo ga mmu.
Tshepedišo ye e medile ya dibjalwana tše nanana e kgona go tsenelela ka gare ga khupetšo mola khupetšo e thuša go boloka monola le go fokotša kgolo ya ngwang. Bontši bja merogo - go swana le lerotse, dierekisi, dinawa, sepeneše, ditamati le dieie – di kgona go gola gabonolo go tšwa go peu. Ge go bjalwa peu, se e bjale fase go fetiša - o bjale peu ye nngwe le ye nngwe go se fete motse wo moraro wa ka bophara ba yona. Ge a bjala dimpšanyana, leka go se senye medu. O nošetše gabotse ka morago ga pšalo – ga raro ka beke ka morago ga moo, go ya ka pula. Dibjalo tše dingwe di a thušana lgo gola gabotse le go šireletša kgahlanong le dibatana.

Translated by Lebogang Sewela