Ukusalisa Kwamaphelelo
Ngangenza unyaka wokuthoma eskolweni, lokha ubaba owayengutitjhere ahlongakala, ngangazi bona bekagula, kodwana ngingazi bona umraro yini.Nginomkhumbulo, okhumbula khulu ngokwenzakala ngeskhatheso.Ngelanga abhubha ngalo, wabawa umma: ’Ngibawa ungiphekele ukudla engeze ngakulibala, utjele indodakazi yami bona ibuye ekudlaleni izokudla nami’ sabelana ukudla ebegade kusesikotleleni sakhe.
Wabhubha ngemva kwama iri ambalwa sele siqedile ukudla. Njengombana sele ngingumma omdala sengiyayibona, into egade ayenza mzwanokho, gade angilayelisa kwamaphelelo. Ngemva kokobana ahlongakale, ngangithi nangifika ekhaya ngibuya eskolweni, ngithathe abonompopi bami, ngiye elibeni lakhe ngifike ngidlale ngabo khona.
Ngendlela erarako, indlela yobuntwana, ngangithaba nangilapho. 'Kwakusembhedemi wenduduzo', ngangikubiza njalo, begodu ngangihlala ama iri khona. Kesinye isikhathi bengibanjwe buthongo khona lapho ehlabathini. Ngeskhatheso bengingakwazi engikwenzako, kodwana nje ngiyabona bona ngangizizwa ngibhedere ngokuba sendaweni eseduze kwakhe.
Isiko Lesi Xhosa
Indlela engangenza ngayo elibeni lakababa yayizwisa umma ubuhlungu.Mhlamunye gade imlethela ukudana okwakungaphakathi kwakhe.Begodu gade atjhwenyekile ngami. Ngemva kokobana unyaka loyo uphele, ngiphase nebanga lami lokuthoma eskolweni, umma wangithumela bona ngiyokuhlala nogogo eTsolo e Eastern Cape.
Umma wayesebenza emakhitjhini begodu akuthola kubudisi ukungitlhogomela emini. Ngesiko lethu lesiXhosa, izinto bezenziwa njalo –lokha umma nakasebenzako, uthumela abentwana kugogo, bona abakhulise. Njeke ngaya kugogo eTsolo, begodu ngangiphazima eskolweni.
Lapho kulapha ngafunda khona ukubayimbongi –le ngesiko lethu evuma, beyimbathe ivunulo ibongele ikosi, nanyana abezimu. E-GAPA, ngivamise ukubongelela boke abogogo, ngivume, ngililizele, ngigadange naphasi ngamandla womntazanyana. Woke umuntu uyararareka nakangibona ngenza njalo.
Amalanga Weskolo Wethabo
Utitjhere wami wesikolweni eTsolo, u Agnes Kenu, bekavamise ukwenza umdlalo watjhatjhalazi avume,adanse asiqoqele iindaba ekumbeni yethu yokufundela. Ngangimqala ngekareko, wathoma ukusola bona nginerhono elifana nelakhe. Wathoma wangibizela phambili ekumbeni yokufunda wangenza bona ngenze intwezo kanye naye.
Ngazizwa ngiziqhenya ngombana ngibona bona ngangifunda msinya begodu lula nangimadaniswa nabanye abentwana. Ngangingasiyo ingilozi; nami bengiganga njengabanye abentwana ngamalanga layo. Ngikhumbula ngelinye ilanga, lokha utitjhere asaphumele ngaphandle kwekumba yokufunda, ngayokuhlala esitulweni sakhe ngizele ukuzibona ngibalulekile nokuganga.
’Njeke sizokufunda i-arithmetic’, ngatjela abafundi, ngathoma ngatlola ebhodini, bahleka. Kwathi kusese njalo wangena. Oh, ngiyaqolisa-ngiyaqolisa, ngeze ngisakwenza godu,’ngatjho njalo ngibuyela edesikhini lami. Ngangiganga kodwana gade ngizithobile, begodu utitjhere waragela phambili wangithanda.
Translated by Busisiwe Skhosana