Go šomana le Lehu o sa le yo mo Nnyane

Alicia Mdaka yo mongwe wa leloko la Grandmothers Against Poverty and Aids (GAPA) o tlhaloša boitemogelo bja gagwe ka lehu.

Go laela la Mafelelo

©Eric Miller

Ke be ke le gare ga ngwaga waka wa mathomo mo sekolong ge tate waka yo a bego a le morutiši a hwa. Ke be ke tseba gore o be a lwala eupša ke be ke sa tsebe go bothata ke eng. Ke gopola letšatši le gabotse. Ka letšatši le a hwilego ka lona, o ile a botša mma a re: 'Ke kgopela gore o nkapeele sejo seo nka se se lebalego.

Bitša morwedi waka gore a tlogele go raloka a tle go tlo ja dijo le nna.' O ile a mo apeela dijo tša go ba le nama ya kgogo le merogo ya go tšwa tšhemong - ditapola, kherotso le khabetšhe. Ge a se no go hwetša poleiti ya gagwe, mme waka o ile a mpitša. Tate waka o ile tšea le lepola le le tee gomme nna ka tšea le lengwe e be re ja mmogo mo poleiting ya gagwe.

Ka morago ga di iri tše mmalwa o ile a hwa. Bjale, ka gobane ke mosadi mogolo, ke kwešiša gore o be a dira eng ka letšatši leo. O be a re laela la mafelelo.

Morago ga lehu la gagwe, ke be ke hlwa ke boa gae ge ke tšwa sekolong e be ke tšea mepopi ya ka ke ya le yona kua bodulabahu ke raloka gona mo lebitleng la gagwe. Ka mokgwa wo šelego, ke be ke thabile ge le fao, ke mokgwa wa go ba ngwana.

Ke be ke bitša lefelo leo 'Malao wa ka wa go kgothatša'. Ka dinako tše dingwe ke be ke no swara ke boroko gona fao e be ke robala mo fase. Ka nako yeo ke be ke sa tsebe gore ke dira eng, eupša bjale ke a lemoga gore ke be ke kwa kaone ge ke le mo lefelong le kgauswi le yena.

Setšo sa seXhosa

©Eric Miller

Mokgwa waka wa go ya lebitleng la tate waka o ile wa kweša mme waka bohloko. Mohlomong e mo nyamišitše ka gare. Gape, o be a tshwenyegile ka nna. Ka morago ga ngwaga, ge ke fetša go phasa ngwaga waka wa mathomo wa sekolo o ile a nsepediša gore ke ye go dula le Koko waka mo motseng wa Tsolo mo Eastern Cape.

E bile, mme waka e be e le mošomi wa mosadi gomme o be a palelwa ke go ntlhokomela. Mo setšong sa seXhosa, dilo di šoma ka mokgwa wo — ge mme a šoma, o swanetše go iša bana go mmakgolo gore a ba godiše. Bjalo ke ile ka ya go Koko waka mo motseng wa So Tsolo, gome ke ile ka šoma gabotse sekolong ge ke le fao.

Ke mo ke ithutilego go ba moopedi wa go tumiša. — yo mo setšong sa rena, a aparago e be opela e bile a binela go dumediša dikgoši tše kgolo le badimo. Mo (GAPA), gantši ke seopedi sa go tumiša sa bo Koko, ke a opela, kea goa e be ke gata maoto a ka ka maatla a lesogana. Batho kamoka ba na le go makala ge ba mpona ke di seo.

Matšatši a Bose a Sekolo

©Eric Miller

Morutiši waka mo motseng wa Tsolo, Agnes Kenu, o be a diragatša, a opela e bile bina ge a toloka dinonwane ka mo phapošing. Ke be hwa ke thaba ge ke mo lebelela, o ile a thoma go belaela gore mohlomong ke na le bokgwari bja go swana. O ile a thoma go mpitša gore ke tle pele ga baithuti kamoka gore ke dilo tše le yena.

Ke ile ka gatelela pele gare ga šedi yeo ke be ke e hwetša e bile ke be ke le motlotlo ka ge ke be ke bona gore ke be ke ithuta ka pela e bile go le bonolo go fetiša bana ba bangwe Ke be ke se morongwa, le nna ke be ke na le go dira dilo tše mpe mengwageng yeo. Ke gopola ka letšatši le lengwe ge morutiši a tšwile ka mo phapošing, ke ile ka ya go dula tafoleng ya gagwe, ke tletše ka mekgwa ye tšwilego tseleng.

'Bjale re ile go dira arithmetic,' ke be ke botša baithiti ka mo phapošing e bile ke ngwala mo botong. Ba be ba sega. Ge ke be ke sa le gona fao, morutišo o ile a tsena. 'Oh, ke kgopela tswarelo — Nka se dire se gape,' ke be ke bolela ka botho, ke boela tafoleng ya ka. Le ke ke be ke dira dilo tše mpe eupša ke be ke sa hloke mekgwa, e bile morutiši waka o ile a tšwela pele a nthata.

Translated by Lebogang Sewela