Iinthelo Nemirorho Ekheniweko

©Glenneis Kriel

Utjhefu wama-French, uNicolas-Francois Appert, uthathwa njengobaba wezokukhena ngonobangela wokusungula indlela yokukhena njengendlela yokubulunga ukudla. U-Appet wasungula indlela yokukhena ngemva kobana u-Napoleon Bonaparte wakhupha unongorwana we-12 000 francs kunanyana ngubani ongasungula indlela yokubulunga ukudla abulungele amajoni wakhe ngesikhathi sepi ede.

Lokha nakunganasayentsi egade ilekelela ukubulungwa kokudla kunye neemfundo zamabhaktheriya, kwathatha u-Appert iminyaka ematjhumi nane ukuza nesisombululo. Imilingo yakhe eminengi yayiqalisisa khulu ukubulala amagciwani asekudleni ngendlela yokukokisa nokubulunga ukudla emabhodlelweni angangeni umoya.

U-Appert egade anganayo ifundo yesikolo, wavula ifekthri yokuthoma yokukhena ephasini e-Massy ngo-1804 bewathumba unongwarana we-Bonaparte ngo-1810, ngemva kokutlola ngalokho akutholako ku-Le Livre de tous les Menages, ou l’Art de Conserver Pendant Plesieurs Annees Toutes les Substances Animales et Vegetables (Ubukgwari bokubulunga yoke imihlobo yeenlwane nemirorho iminyaka eembalwa). 

Ngalezo iinkhathi kwakuthatha ama-awara amahlanu ukubulala amagciwani emkhiqizweni, egade ufakwa emabhodlelweni werhalasi, bekavalwa ngepropo, bekafakwe ngemanzini atjhisako. Amabhodlelo bekavalwa aqiniswe ngamapropo nengezinto ezinamathiselako.

U-Appert akhange azwisise ngokupheleleko bona kubayini indlela yekambiso lee yarhelebha ekuvikeleni ukubola kokudla, isizathu savela ngemva kwesiquntu sekhulumnyaka yeminyaka, ngemva kobana u-Louis Pasteur athola ubudlelwana hlangana kwama-microbes nokumotjheka kokudla.

Ekuthomeni, kwakusetjenziswa iimmumathi zerhalasi kwaphela ukubulunga, kodwana iimmumathi zerhalasi zajanyiselwa ngeemmumathi zesimbi lokha umrhwebi wamaNgisi, u-Peter Durand ngo-1810, enza imvumo yangokomthetho yamablege wethini ngaso lesi isizathu. Namhlanje, ukukhena kurhona ukubulunga ukudla ukudlula iminyaka engaba mithathu, kwehlise izinga lokubola nokuvumela abathengi bona bathabele ukudla iinthelo abazithandako kunanyana ngisiphi isikhathi sonyaka.

Imakethe Yangaphetjheya Yokukhena

©Glenneis Kriel

Ukuthengwa kokudla okukheniweko kulindelwe bona kukhule ngezinga elilingana ne-3.8% qobe nyaka ukufinyelela isilinganiso esilingana ne 118 yamabhiliyoni we-USD ngonyaka ka-2023, njengokutjho kwe-Global Canned Food Market – Growth, Trends and Forecast (2018 - 2023). Imakekhe izele ngabakhiqizi abambalwa, abathengisa imikhiqizo yabo ephasini mazombe.

Imikhutjana evamileko yamuva nje yokudla okukheniweko ngeyokobana iinkapani zizenemibono yokupaka nokobana zibe-BPA-free. I-BPA ijamele ukuthi-Bisphenol A, okuyi-synthetic compound ehlotjaniswa nemiraro yezamaphilo nemiraro yokuziphatha ebantwaneni.

Ngaphandle kwalokhu, ama-prosesa asalinga amaresibhu amatjha ukuqalana nemiraro yeswigiri emumethwe ziinthelo ezikheniweko.

Translated by Busisiwe Skhosana