I-Hoodia Iyasebenza Ekwehliseni Umzimba na?

© Alice Notten of Kirstenbosch

Ifunwa khulu ngerhono layo lokwelapha, istjalo esimraro i-Hoodia gordonii. Elinye ibizo layo ibizwa bona yi-ghaap, Kalahari cactus, ‘bokhorings’ (iimpondo zembuzi ngesibhuru) nanyana i-khobab nayibizwa ngelimi labathwa.

Istjalwesi siyakelwa sidliwe sihlaza begodu saziwa ngerhono laso lokwenza bona bantu bangalambi njengombana sisetjenziswa bazumi babathwa abavamise ukuhlala amalanga amanengi bangadli bangaseli namanzi. Irhubhululo ngestjalwesi lathoma ngonyaka ka-1960 kwathi ngonyaka ka-1977 ihlanganisela, P57, yahlukaniswa isuka ku-Hoodia gordonii yihlangano ye-South African Council for Scientific and Industrial Research (CSIR).

Ihlanganisela le ithumela umlayezo engcondweni bona irhone ukurhelebha umzimba bona uzizwe usuti begodu sele kurhwetjwe ngayo njengepele elenza bona abantu bangabanjwa yindlala. Ezinye iinfundo ngeenlwana sele zithole bona ipele leli libanga imiraro yokwenza bona ihliziyo ibethe khulu. I-Hoodia itholakala imamanzi iyipuyere mapele, tiye istokuswidi kanya nama-capsules.

Istjalwesi simila ngaphasi kobujamo obehlukaneko (ehlabathini eyisanda ukuya wemamatje) begodu asisabi umtjhiso (lapha amazinga womtjhiso angaphezu kwaka-40℃) kanye namakhaza ngaphasi kwe (-3℃). Imila ibe stjaloesihle lokha itjalwe ngembewu. Sinombala opinki kuya kophephuli, sinamathuthumba anuka kumbi akhiqizwa kusukela ngo-September ukuya ku-October amathuthumba waso arherha iimpukani ezenza bona siblome. Imbewaso efana neempondo zembuzi (ngikho ngelimi lesibhuru bayibiza bona yi-‘bokhorings’) ivela ekuthomeni kwehlobo. I-Hoodia ivamise ukutholakala enfundeni ze-Kalahari seSewula Africa (Northern Cape), Namibia kanye ne-Botswana.

Tjheja: Yoke imihlobo ye-Hoodia itloliswe njengentjalo ezivikelweko ngaphasi komnyano we-Environmental Conservation Ordinance No.19 yonyaka ka-1974, umuntu kufanele azitlolise nagne afuna ukutjala, avune, athathe iintanga zaso nanye arhwebe ngaso nanyana enye nenye imetheriyali yaso.

Ukwala Kwezemaphilo

Ilwazeli lenzelwe ukufundisa kwaphela begodu akukafaneli bona lisetjenziswe njengesiyeleliso sezepilo. Ilwazeli alikenzelwa ukujamiselela iinluleko zezepilo nanyana ukulatjhwa okunikelwa ngusiyazi wezepilo.

Translated by Busisiwe Skhosana