Hoodia ke ya ho Thheola Mele?

© Alice Notten of Kirstenbosch

Ka morao ho tlhoko bakeng sa thepa ya meriana, ka tjhebeho e maatsang Hoodia gordonii is e bitswa ghaap, Kalahari cactus, ‘bokhorings’ (goat horn ka Afrikaans) kapa khobab (ka Khoisan). Semela se ya kgabelwa mme se jowe sele tala le ho tsejwa ka ho hatella takatso ya dijo e neng e sebediswa ke MaKhoisan a ditsumi ba neng ba nka nako kantle ho dijo le metsi.

Diphuputso semeleng sena se qadile 1960 le ka 1977, P57 e ile ya behelwa ka thoko ho Hoodia gordonii bke South African Council bakeng sa mahlale le Industrial Research (CSIR). Metswako ena e ne e bonahala e romela molaetsa kelellong ho thusa mmele o ikutlwe o tletse mme e ile ya rekiswa e le dipilisi tse hatellang takatso ya dijo. Dithuto tse ding tsa diphoofolo di ile tsa bontsha ditla morao tse kang tse kang ho phahamisa pelo. Hoodia e fumaneha ka lero, phofo, dipilisi, tee, lollipops le ka komoki.

Dijo tsena di hola dibakeng le maemong a fapaneng (lehlabatheng le mobung o majwe) mme di ka mamella motjheso. (ka hodimo ho 40℃ ) le serame (-3℃). Hoodia e hola hantle ho tswa peong. Palesa e nkang e piki le perese e hlahiswa ka Lwetse ho isa Mphalane mme e hohela ditshintsi bakeng sa tshilafatso. Dikomiki tsa peo tse shebahalang jwalo ka lenaka la podi (lebitso la Afrikaans ‘bokhorings’) e hlaha qalong ya hlabula. Hoodia e fumaneha haholo dibakeng tsa Kalahari Afrika Borwa (Kapa Leboya), Botswana le Namibia.

Hlokomela: mefuta yohle ya Hoodia e letotong la mefuta e e katlasa Environmental Conservation Ordinance No.19 of 1974 mme le tumello e ya hlokahala ho e jala, jo e kotula, ho lata peo kapa ho rekisa dikarolo tsa Hoodia.

Tlhaloso ya Bongaka

Boitsebiso ke ba merero ya thuto le boitsebiso feela mme e ka nna ya se ke ya nkwa e le keletso ya bongaka. Boitsebiso ha bo reretswe ho nkela keletso ya bongaka kapa phekolo e fanwang ke ditsebi tsa bophelo bo botle.

Translated by Sebongile Sonopo