IMango

© US National Mango Board
Slices of mangoes arranged with mint for a simple, yet elegant fruit salad.

IMango (iMangiferaindica L.) iyisithelo sikazwelonke saseNdiya, ePakistan nasePhilippines. Ikhula kahle ezindaweni ezingaphansi kwethropropiki kubandakanya nezindawo ezithile eziseNingizimu Afrika.

Imango likhula ngesilinganiso esiphakathi kuya kwesikhulu, cishe 9 kuya ku-35 m, isihlahla esihlala siluhlaza somndeni wecashew u-Anacardiaceae.

Imango eliluhlaza lisetshenziselwa ukukha usawoti noma uwoyela, ama-curries, izikebhe nemikhiqizo enamanzi, kuyilapho kusetshenziswa imango elimnandi, elivuthiwe ukuze kwenziwe ukheniwe, ujusi, i-puree kanye ukomisa. Ama-kernels aqukethe amafutha angadliwa, asetshenziswe kwezokwelapha, ekudleni kwezilwane nakumafutha.

Umlando Wokukhiqizwa Kwemango

Ama-Horticulturists nezazi-mlando bayavuma ukuthi imango lasungulwa eNdiya. Izincwadi zasendulo nasezinsizakalweni zaseNdiya, kunezindaba eziningi ezihlobene nesihlahla semango. Indaba edumile ibandakanya umlandeli othembekile owanikeza uBuddha ingadi yemango ukuze akwazi ukuphumula emthunzini wesihlahla somango.

Umbusi omkhulu waseMogul, u-Akbar, obuse kusukela ngo-1556 kuya ku-1605 wayenengadi yezihlahla zemango eziyi-100 000. Lezi zazinkulu, ngisho nangezindinganiso zesimanje. Lapho amaPutukezi esezinze eNtshonalanga India, abiza futhi izithelo ngokuthi 'manga', ngokunokwenzeka asuselwa egameni lesiTamil elithi 'manga'. Ukusuka eNdiya, izithelo zasakazekela ngasentshonalanga, mhlawumbe ngabathengisi nabakholoni baseYurophu. Ukutshala kokuqala kwezentengiso eNtshonalanga kwasungulwa abafuduki abangamaPutukezi eBrazil ngawo-1700s.

Eningizimu Afrika, umango wokuqala watshalwa uJan van Riebeeck eKapa kodwa isimo sezulu sasogwini sakhombisa ukungafanele. Ukutshala kwemimango endaweni ethile efudumele KwaZulu-Natali kwasungulwa ngasekupheleni kweminyaka yama-1850. Kodwa-ke, ukutshala kwezentengiselwano kwaqala kuphela ngonyaka we-1920 endaweni yase-Ofcolaco, eduzane neTzaneen eSifundazweni saseLimpopo naseMalelanein eSifundazweni SaseMpumalanga.

Izinhlobo zemango: I-Peach neSaber, zazingokuqala ezitshalwe eNingizimu Afrika. I-growars Kent kanye neZill yethulwa ngonyaka we-1954 futhi kwaholela ekukhuleni komkhiqizo ngemuva kuka-1960 e-Ofcolaco, eLetsitele Valley, nasezindaweni zaseLetaba lapho kwatholakala ukuthi lezi zitshalo ezimbili zikhiqiza isivuno esihle kulezi zindawo.

Izinzuzo Zemango

©Westfalia Fruit
Dried mango. Mango is nutrient-rich and contains vitamin C and provitamin A and is high in dietary fibre.

Imango liqukethe amanani aphezulu amanzi - cishe ama-72 kuye kuma-86%, ama-carbohydrate - acishe abe ngu-9 kuya ku-25%, futhi aphansi ngamaprotheni ngokulinganisa okungu -0.9 -5.1%, kanti amanoni akhombisa u-0,2 - 2.7%.

Imango liqukethe ama-phytochemicals ahlukahlukene kanye nezakhi zomzimba. Iphakeme ngefayibha yokudla, i-vitamin C, i-proitamin A, futhi iqukethe u-10% wemfuneko yansuku zonke ye-Vitamin B6 kanye nama-carotenoids ne-polyphenols.

Ama-polyphenols aseMango asebenza ikakhulukazi njengama-antioxidants avikela amaseli womuntu ekulimaleni kwe-DNA nezifo eziningi eziwohlokayo. Amandla we-polyphenol mangiferinto combat izifo eziwohlokayo njengezifo zenhliziyo nomdlavuza ukhonjiswe kakhulu.

Inkomishi eyodwa yemango nayo ingumthombo omuhle kakhulu we-folate ne-zethusi, ihlinzeka ngama-20% no-10%, ngokulandelana, wezidingo zansuku zonke zabantu abadala.

Imikhuhlane Yemango

Imango ingeyamalungu omndeni wakwa-cashew u-Anacardiaceaeand uhlobene nobuthi be-ivy. Abanye abantu bakhombisa ukungahambisani kahle nemango ngenxa yokufana kwamaprotheni atholakala kumango nasemiphungeni.

I-Oral Allergy Syndrome (OAS) ivela emizuzwini embalwa ngemuva kokudla imango futhi kuyinto engalukhuni yokungezwani okungaxazululwa ngemizuzu embalwa. Okunye ukusabela okubizwa ngokuthi yi-'contact dermatitis' kubangela ukuqubuka esikhunjeni. Kubangelwa i-urushiolfound ku-peel nezithelo ngaphansi kwe-peel.

Abantu abane-mango allergy bayalwa ukuba bagweme zonke izinhlobo zezithelo ezingavuthiwe. Imango eliphekwe akuvamile ukubangela ukusabela. Futhi lezo zinto ezidalwa yi-cashew noma i-pistachios kufanele zigweme imango ngenxa yokuphinda kusebenze.

Ngicela uqaphele:
Imininingwane yenzelwe izinjongo zokufundisa nezolwazi kuphela futhi angeke zithathwe njengeseluleko sezokwelashwa. Imininingwane ayihloselwe ukufaka esikhundleni izeluleko zezokwelashwa noma ukwelashwa okunikezwa ochwepheshe bezokunakekelwa kwempilo.

Translated by Nsika Khoza