U Ṱavha Fhuri

© Louise Brodie

U Ṱavha

U ṱavha fhuri nga mbeu.

Kuṱavhele

Mbeu unga ṱavha nga zwanḓa kana nga mitshini. Mafhuri u a ṱavha nga mbeu kha mulindi wa hone. Unga ṱavha dzo tsa u swika 2.5 cm uya kha 3 cm. Uya nga mbeu inwe na inwe u fanela u ṱavha mbeu mbili 10 cm kule na kule uri hu kone u vha na u vala. Zwiraba zwa zwifhuri zwi nga bviswa zwa ya zwa ṱavhiwa hunwe arali zwo no tenda, dzine dza vha dzo khwaṱha unga dzi litsha.

U Siana

Zwimela zwi fanela u siana 30 cm uya kha 40 cm kule na kule kha row dzine dza vha dzi 120 cm kule na kule hezwi zwi vha zwi vhukati ha 20 000 na 30 000 nga hectare.

Tshifhinga tsha u Ṱavha

Zwifhuri zwi funa fhethu hune ha dudela, zwine zwa nga vha zwavhuḓi u zwi tavha mathomoni a Luṱabvula u swikela vhukati ha tshilimo. Kha ḽa Afrika Tshipembe u ṱavha zwi thoma nga Ṱhangule hune ho no thoma u vha na mufhiso nga murahu ha vhuria. Fhethu hune ha vha na khombo ya u rotholesa zwimela zwi kho thoma u tavhiwa nga Khubvumedzi. U ṱavha zwi ya phanḓa u swika mathomoni a Nyendavhusiku na vhukati ha tshilimo arali hu sa khou tou fhisa u swika kha 35°C.

Tshifhinga tsha u Aluwa

Tshifhuri tshi hula u swika kha vhege ya 12 uya kha 15 ubva tshifhinga tshe tsha ṱavhiwa ndi hone hune wa nga wana tsho swika.

U Nyora

U fanela u thoma u lugisa fhethu ha u ṱavha huna nwedzi usaathu ṱavha. Arali mavu atshi khou ṱoḓa manyoro, u fanela u thoma nga u shela 20 m³ uya kha 30 m³ ya manyoro nga hectara wa lima hezwi kha mavu a nnṱha ane avha 300mm. Zwine zwa mba uri unga kona u litsha mavu athoma adzula wa kona u lugisa ha u ṱavhela.
Nga murahu ha musi mbeu yo no thoma u mela uya kona u vhona zwiṱuku zwo no thoma u ḓi vhonadza, u nga kona hafhu u shela 400 na 600kg ya 2:3:4 (30) nga hectare kha mutalo wa zwimela. U nga shela lwa u fhedzisa pfushi nga nḓila ya 250 kilograms ya LAN (Limestone Ammonium Nitrate) zwi fanela u itwa vhege ṱhanu uya kha dza rathi nga murahu ha u ṱavha uri mitshelo i kone u bva musi wo no thoma u vho mafhuri a u thoma a tshi khou mela.

U Sheledza

Mafhuri ana midzi milapfu ine ya tsa vhukuma ndi ngazwo zwine ya kona na u tshila na musi huna mutsiko wa u sa thaba ha mavu, naho huna uri ndi zwa vhuṱhogwa u vhona uri mavu adzula o thaba. Wa sheledza vhukati ha 25mm na 35 mm nga vhege musi i tshi khou hula. U sheledza maḓi kha midzi ndi zwone zwine zwa ita uri hu kone u thoma mitshelo ya vhuḓi.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe