Manngo ndi tshinwe tsha tshimela tshine tsha anwa vhukuma, tshine tshi ya kona u anwa zwithu zwinzhi nga nwaha muthihi, a fhungudza u dala nga nwaha u tevhelaho nga zwine zwa swika 25%. Muri unga dzhia minwaha miraru kana mina uri u kone u thoma u anwa mitshelo zwi tshi khou bva na kha fhethu hune ha vha uri yo tavhiwa hone hunwe zwi ya dzhia na minwaha ya malo. Hezwi ndi ngoho kha vhupo hune ha nga Hoedspruit kha vundu la Limpopo, ngeno huna uri Clanwilliam zwi tshi nga dzhia minwaha ya 12 uri u pfi wo hula na hone wo fhelela.
Mutsho wa Manngo
Muri wa Manngo uya kona u kondelela nyimele dzine dza vha uri dzo fhambana- ubva kha u fhisa na u dudela na fhethu hune ha vha uri ho oma. Hezwi zwita uri zwi ya leluwa uri u tavhiwe kha vhupo vhunzhi Afrika tshipembe. Mutsho une wa nga hula hone zwavhudi ndi 5 °C uya kha 45 °C, fhedzi arali hu nga masiari zwi fanela u swika 27 °C uya 36 °C.
Munngo uya kona u kondelela na muya na muya une wa vha uri wo oma fhedzi zwa muya zwi fanela uvha henefha kha 55% ubva nga tshimedzi u swika mutshelo u tshi thoma u liwa henefha nga vho Lara u swika Thafamuhwe.
Manngo avha avhudi kha vhupo hune ha vha uri hu vha ho oma musi hu Lutabvula uya mathomoni a tshilimo sa vhunga hu tshi vha hu tshi khou thoma ubva maluvha. Muri a u todi zwitzhii na luthihi zwine zwa da nga nyimelo ya musi ho thaba.
U fanela u nanga fhethu hune ha sa tou vhesa na muya. Sa vhunga u tshi nga ita uri mitshelo iwele fhasi na u vhibva isaathu vhibva. Zwa u vhaisala lukanda nazwone zwi nga ita uri mutshelo u vhaisale. Zwine zwa nga thusa ndi u tavha miri yo furalela hune ha nga vha na muya.
U Tavhiwa ha Manngo
U fanela u ta miri ine ya vha ya vhudi kha vharengisi. Wa sedza vhukuma matari ahone na maluvha, tsinde, u fana na tshaka dza mavu na midzi ya muri.
Zwa u toliwa ha mavu nga murahu ha musi hu saathu tavhiwa zwi nga thusa vhukuma uri hu kone u vhonala uri ndi dzifhio pfushi dzine dza nga vha uri dzi khou todea kha mavu. Hezwi zwi nga itwa musi hu tshi khou lugiselwa mavu hu saathu tavhiwa na musi muri u tshi khou di hula uya nga ha dzi ndingo dza mavu.
Manngo a fanela u tavhiwa musi hu tshi fhela khalanwaha ya u rothola na ya dzi mvula-Thangule u swika Khubvumedzi ndi zwone zwa khwine. U sina zwi bva kha u hula ha tshaka musi yo no tavhiwa na hone zwi nga siana ubva kha 12 x 12 m kule na kule 2.5 x 2.5 m kha tsimu hune ha vha uri yo tsitsikana.
Nga murahu ha u tavha, munngo uya vha na mudzi mulapfu wo tselaho fhasi une uya tsa wa swika kha 6m.
Miri ya minngo iya hula ya vha ya vhudi kha mavu o fhambanaho fhedzi mavu ane avha uri ana mutavha kana ndi avhudi (ane anga vha na zwithu zwa vumba zwine zwa nga swika15 uya kha 25%) ndi one avhudi. Mavu ane avha uri aya fara madi afanela u sa tavhelwa khao. PH ya 6 - 7.2 ndi yone ya vhudi.
Ndila ya u Langa Manngo
Zwi tshi khou bva kha bulasi, tshaka, na vhalangi na kulangele. Kulalangele hu vha ho katelwa u nyora, u sheledza, u fhungudzela miri, u tsireledza miri na zwinwe. Huna zwithu zwinzhi zwine zwa vha uri zwo nwaliwa fhasi nga u vha murado wa tshigwada tsha u vhala na u vha na vhatsivhudzi nga zwa ndimo.
Maluvha a manngo athoma uvha hone nga murahu ha maduvha a 28. Naho huna uri muri wa munngo uya kona u di bebisa nga muya na nga zwikhokhonono, vha Agricultural Research Council (ARC) vha ya tutuwedza uri i bebiswe nga dzi notshi 3 kana dza 15 hives/ha.
Minngo iya geredzeliwa hezwi i tshi tou kuvha(na matavhi ane avha uri o vha o fara manngo) zwi ya bviswa. U fhungudzela zwi vha zwi tshi khou vulela muri tshikhala tsha uri u kone u hula uri hu kone na u dzhena muya nga ngomu ha muri na u bvisa dzi thanda dza kale uri hu kone uvha na u hula huswa.
Zwa u nyora zwi ya bva na kha mavu na u toliwa ha matari zwi itwa nga murahu ha u kana.
U tsireledza manngo kha vhulwadze u fana na anthracnose na zwine zwa la mitshelo zwau fhufha zwi ya itwa nga ndila ya u kona u langa zwikhokhonono. Mishonga ine ya shuma kha manngo I fanela u vha i mulayoni na hone ndi zwavhudi u tevhela mulayo wa u fafadzela na zwine zwa vha zwo nwaliwa maragani.
Naho huna uri miri ya minngo iya kona vhukuma u kondelela gomelelo, fhedzi u sheledza zwi ya thusa kha uri mitshelo i dale i dovhe hafhu i vhe mihulwane. Tshaka dza u sheledza na ndila ya kusheledzele zwi vha zwi tshi khou bva kha tshaka dza mavu, ndila ya kulangele na mutsho nahone zwi fanela u ambiwa na vhadivhi. Fhedzi Afrika tshipembe hu shumiswa zwothe zwa micro na Drip zwa u sheledza.
Zwili na Zwikhokhono kha Manngo
Anthracnose ndi hone vhulwadze vhune ha tou divhea vhukuma hune ha kwama manngo othe na hone u vhona nga mavhala matsu kha matari. Manngo ha kwamei fhethu hune ha vha uri hu ya dudela hune aya tavhanya avhibva hune ha dzuli kha muri u swika dzi mvula dzi tshi fhela.
Bacterial black spot ndi vhunwe ha vhulwadze vhune ha kwama vhukuma ha mvula, vhulwadze hovhu vhu nga langea nga u fafadzela copper based spray. Zwi vhonala sa zwithu zwine zwa nga zwina munnda kha mutshelo. Powdery mildew ndi zwitshili zwne zwi ya vhonala kha dzi thanda, matari, maluvha na mitshelo.
Zwikhokhonono kha manngo hu vha ho katelwa Pest fruit fly, mango weevil na tip wilter, kha miri mituku.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe