Muri une wa nga ngowa nga tshivhumbeo wa muvhula uya kona u vhonala hune wa hula hone ḓakani – kha ḽa Swaziland, Zimbabwe, Mpumalanga na Limpopo kha ḽa Afrika Tshipembe. Muri una maṱari ane avha na mavhala mavhili (nga fhasi ha ṱari ndi silivhere-uya kha tshena) nahone vhabveledzi vha muri hoyu une wa nukhelelea une wa vha na maluvha ane avha na tshivhumbeo tsha phalaphala ane aṱuma lurere nga Fulwana u swika Ḽara. Maluvha haya aya kona u bveledza zwiḽiwa zwine zwa tou kona u kunga vhukuma notshi.
Muri muhulwane u bveledza mitshelo ya u ḓifha ine ya vha na muvhala wa tshitopi. Mitshelo ine ya kaṋiwa i vha yo oma, iya bikiwa sa vhuswa, iya ita na juice kana ya ita halwa. Mbeu ine ya vha na mapfura iya ḽiwa yo ralo i ḓifha sa almonds, ya sinḓiwa iya itwa sa sobo kana ya ṱanganiswa na miroho. Mapfura ane avha atshi khou bva kha nḓuhu a shuma u bika.
Mushumo une wa itwa kha u lafha hu vha ho katela u lafha tsumbadzwadze dza pneumonia, cataracts na earache. Maṱari o soṱiwaho anga ḓodziwa kha muthu, uya kona na u lafha zwilonda na musi wo tou tsheiwa. Muvhula una silica ine ya ita uri zwi konḓe uri u shume nawo fhedzi uya shuma na kha zwithu zwa dzi maini, madindi na zwikepe. Muri u funa mavu a vhuḓi ane avha na muṱavha na mavu ane avha na acidi na hone i ya shavha murotholo na muya.
Zwine vha Lafhi vha Hana Zwone
Nḓivho ndi ya zwa pfunzo na ufha vhathu vhuṱanzi azwi faneli u dzhiwa unga zwo ambiwa nga dokotela. Nḓivho hei ayo ngo ḓela uri ni litshe mishonga ya dokotela ni shumise hezwi.Translated by Khalirendwe Nekhavhambe