Ndowetshume ya mapfura a olive i kha di vha thukhu na hone i nga kona u tou tikedza thodea dzine dza swika kararu kha vhathu vha Afrika Tshipembe, naho zwo ralo huna zwine ra kona u isa kha manwe mashango a vhahura. Dzi olive unga kona u dzi kana nga zwanda, wa kona hafhu u dzi vula nga zwithu zwine zwa vha zwa maduvha ano. Vhunzhi ha vhabveledzi vha mapfura olive Afrika Tshipembe vha i nekedza dzi ‘boutique-style’ zwithu zwa nntha, vhunzhi ha dzine dza vha extra-virgin quality.
Tshaka Mapfura a dzi Olive
Naho huna tshaka dza miri ya dzi olive ine ya swika 100, tshaka dza hone dzi ya kona u nangiwa uri hu itwe dzi olive dza tafulani kana u ita mapfura zwi tshi bva kha u dala hadzo, u dala ha mapfura, tshivhumbeo tsha dzo na muthetshelo na tshifhinga tsha u vhidza na zwinwe zwithu.
Tshaka dzine dza shumiswa kha u ita mapfura Afrika Tshipembe hu vha ho kateliwa Frantoio (747 ha), Coratina (276 ha – u tavhiwa hayo ho hula nga 56% ubva nga 2012 uya kha 2018) na FS18 hune u tavhiwa hayo nahone ho no hula nga 35% uya kha 231 nga tshifhinga tshithihi.
Ine ya tavheswa Afrika Tshipembe Frantoio yo no tsa nga 15% ngeno huna uri hu di vha na dzinwe tshaka nntswa dzine dza vha uri dzi khou tavhiwa, dzine dza di vha na dzi hectara dzine dza vha uri dzo vhea ‘Ntswa’ tshaka dza mapfura a Olive Afrika Tshipembe - tshaka dzine dzo vha dzi tshi khou tavhiwa ubva nga 2012 uya phanda-ho kateliwa Picual (78 ha), Arbequina (54 ha) na Koroneiki (52 ha).
Tshaka dzothe dzina tshaka dzine dza vha uri dzo khethea na zwithu zwa u lafha. Kanzhi mapfura abva kha u fhambana ha dzi tshaka dzine dzi ya taganiswa dza ita zwithu zwine zwa vha zwa maimo anntha. Sa tsumbo, fruity Arbequina i ya funiwa nga mulandu wa uri, ina zwithu zwa nutty, buttery, na munukhelelo u tshi nga kona u ta apula na artichoke dzi na zwithu zwa u vhavha zwine zwa vha zwituku na zwi spice. Zwine zwi ya fhambana musi ro sedza Frantoio ine ya vha na munukhelelo, na muvhala mudala na muthetshelo wa vhudi, hune musi u tshi fhedza u la wa vha u tshi khou pfa u vhavha. Manwe mapfura avha o lugela zwine zwa nga mahatsi na zwine zwa vhavha zwa ndeme’ tsumbo dza Koroneiki na manzanillo.
Mutengo wa Mapfura a Olive
Afrika Tshipembe, ho wanuluswa uri ine ya vha yo tou da ivha isa duri u fana na ine ya vha henefho dzine dza fhedza dzi tshi khou fana nga zwothe. Karien Bezuidenhout minigere wa SA Olive vha talutshedza uri vha bveledzi vha vha EU vha kana nga mitshini vha wana na thuso ubva kha vha muvhuso, zwine zwi ya kona u leludza u bveledziwa ha mapfura.
Afrika Tshipembe, dzi olive dzi kaniwa nga zwanda, zwine zwa ita uri i dure musi i tshi khou bveledziwa. Ndi zwa ndeme u divha zwauri mapfura ane avha atshi khou bva EU kana hunwe dubo lwa Northern Hemisphere (hune khalanwaha dza hone dza lwedzana na Afrika Tshipembe) dzino bveledziwa kha khalanwaha yo fhiraho, ngeno huna uri Afrika Tshipembe hu tshi bveledziwa kha nwaha honoyo zwine zwa ita uri dzi vhe thethe.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe