Ndi zwa ndeme kha vhafuwi vha nguluvhe uri vha kone u divha u vha hone ha malwadze ane anga tshinyadza na ane asa tshinyadze. Zwi dovha hafhu zwa vha zwa ndeme u divha uri ndi gai hune wa nga wana hone thuso na u kona u talutshedza dzi tsumbadwadze dzine dza khou kona u vhonala, kana zwine zwa khou vhonala kha zwifuwo zwine zwa vha uri zwo fa.
Hei article i do kona u sumbedza dzinwe dza dzi tsumbo dza zwifuwo zwine zwa vha uri zwi khou lwala zwi ya sumbedza musi dzi tshi khou tshila na hone uri ndi zwi fhio zwine zwa tea u divhadziwa vhadivhi kana vhahulwane.
Ndi mini Swine Fever?
Tshitshili hetshi tshiwela kha zwigwada zwa haemorrhagic fevers (fevers ine ya vha yo tangana na tsumbadwaze dza mukhushwane na u bva malofha) zwine zwa vha zwo katela na Ebola na Marburg zwine zwi ya kona u kavha na vhathu vhane vha tshila. Zwothe hezwi zwina zwifanyiso zwine zwa vha uri zwi ya kona u vhonala: zwi ya phadalala nga maanda, zwothe zwine zwa vha tsini nadzo zwi ya kona u kavhiwa, nahone vhathu vhanzhi vha ya fhedza vho lovha.
Tsumbadwadze dza Swine Fever
Dzothe ASF na CSF dzi tshimbila nga ndila nnthihi. Tsumbadwadze hu vha hokatela u fhisa huhulwane na ubva malofha kha lukanda na hune ha vha na mabuli, tsumbo dza upfa vhutungu zwine zwa tevhelwa nga u wa na u fa nga murahu ha maduvha matuku. Na mutumbu wa hone uya kona u shata vhulwadze.Maguluvhe mahulwane kha vhupo hune ha vha uri ho kavhiwa aya vha o fara ASF lwa tshifhinga tshilapfu, ya phadaladza vhulwadze kha kha zwitshili zwine zwa vha zwituku. Vhathu a vha kona u shatiwa nga Asf kana CSF.
Mufuwi wa nguluvhe uya kona u divhadziwa nga u sokou vha na dzi mpfu nnzhi kha danga, nga maanda rali ho vha huna nntswa dzo diswaho dangani dzine dza divhiwa sa maguvhe mahulwane, kanzhi zwo dala kha vundu la Limpopo na Kwazulu Natal Afrika Tshipembe na Mpumalanga.
ASF iya phadalala vhukati ha Afrika na west Afrika nahone yo no phadalala na kha zwipida zwinzhi zwa Europe na Asia zwazwino. CSF yo vha hone sa vhulwadze ha khombo wa minwaha minwe yo fhiraho na hone ya fhungudzwa zwine zwo dura vhukuma.
Ndi mini Vhulwadze ha Khwanda na Mulomo?
Vhulwadze ha khwanda na mulomo (FMD) ndi u kavhiwa hune hu ya fhirela hune munwe na munwe ane a u fuwa nguluvhe avhuya avhu pfa u ya dzheniwa nga nyofho. Zwinwe zwine zwa dina ndi zwauri vhu ya kwama zwifuwo zwine zwa vha uri ndi zwinzhi, ho katelwa na phukha dzine dza vha dza luvhilo, Buffalo, na dza hayani (kholomo, mbudzi na nngu) na nguluvhe. Vhu hone na kha dzine dza divhelwa u di khethulula north east na uyela Kruger National Park.Vhulwadze ha Khwanda na Mulomo kha Nguluvhe
Tsumbadwadze khulwane dza vhulwadze hovhu ndi u fhisa - zwa vhonala musi dzi si tshena lutamo lwa zwiliwa, na u vha na zwilonda kha mulomo na dzi tsinga zwine zwa sia dzi tshi khou balelwa ula. Zwinwe zwa zwilonda zwi ya vhonala na kha ha u kanda nga nntha, zwine zwa sia u tshimbila zwi tshi khou konda. Zwi ya swika hune zwa sia lukanda lwa nga nnda lothe lu tshi khou bva, ha sia ha hu kanda ho no tou vha nnda; zwa vha zwi tshi khou i kondela uri i tshimbile.
Zwithu zwine zwa vhavha zwine zwa itwa nga vha FMD ndi masheleni: ngauri u bveledza hu vha hu tshi khou kwamea nga mulandu wa hovhu vhulwadze musi zwifuwo zwinzhi zwi tshi khou fa, ha vha na u fhungudzea kha u bveledzwa ha mafhi, na u imiswa ha zwithu zwinzhi zwine zwa vha zwi tshi khou kwama ho katelwa na mitshelo na miroho.
Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome (PRRS)
U Lafha Vhulwadze ha Nguluvhe
Ahuna u lafha zwine wa nga zwiita zwine zwa vha zwi tshi khou toda dzi antibiotics kha hovhu vhulwadze. Othe ndi malwadze ane aya langea zwi tshi khou bva kha vha mutakalo wa zwifuwo. Hezwi zwi amba uri u humbulelwa hunwe na hunwe ha u taha ha vhulwadze hu fanela uya u divhadziwa vha State Veterinarian na zwa u langa zwi do vha zwi tshi kha zwanda zwa vha muvhuso nga u tavhanya ha vhuya ha vhonala uri ndi hone hovho vhulwadze.Ahuna u thavhela ha ASF, na zwino ahu khou vhuya ha lugiselwa uri hu nga vhuya ha vha hone kha hetshi tshifhinga. Na u thivhela havhudi hu nga sia dzinwe dzine dza vha dzi tshi khou lwala dzine dza vha dzi sa khou sumbedza dzi tsumbadwadze. Zwa u kona uvha hone ha ASF zwi nga ita uri zwi dovhe zwi dovhe zwi vhe hone.
U thavhela hu hone kha FMD zwo tangana na quarantine na isolation kha vhupo hune ha vha uri ho kavhiwa. Arali zwi tshi khou todea, vha muvhuso vha nga bvisa zwifuwo zwothe zwine zwa vha uri zwo kwamea nga vhulwadze ha khwanda na mulomo vha zwi vhulaha vha fhedza vha tshinyadza mitumbu ya hone nga uri ndi yone ndila ya u kona u fhelisa tshitshili.
Zwa ndeme:
Ndivho hei ndi ya pfunzo na uri vhathu vha kone uvha na ndivho fhedzi zwi songo shuma sa zwe zwa ambiwa nga dokotela. Kana wa nyadza ndaela ya dokotela wa fhedza u tshi khou shumisa hezwi.Translated by Khalirendwe Nekhavhambe