Dzina la MaXhosa ndi ipfi lo doweleyaho, line la vha li tshi amba zwikhodo zwa minwe midi ya vha Nguni, vha vha Pondo, Bomvana, vha Thembu na lushaka lwa ma Xhosa lone lune. Vhathu vhane vha amba luambo lwa tshi Xhosa kana vha Cape Nguni ndi vhone vhane vha dzula Eastern Cape ubva mukanoni ya KwaZulu-Natal uya Eastern Cape Zuurveld.
Uya nga ha divhazwakale vho vha vha vha zwima vha tshi fuwa zwifuwo vha dovha vha divha vhukuma zwithu zwa ndimo vhane vho vha vha tshi vhusiwa nga mahosi, munwe na munwe atshi divha khosi yawe. Ma Xhosa u fana na vha Nguni ndi vhathu vha luambo vho vha vha tshi vha vha muedzini wa Keiskamma na Buffalo Rivers.
Lugwada lwa u thoma lwa vhathu vha upfulutshela vha vha Nguni vha tshi swika Afrika Tshipembe vho vha vha vha lushaka lwa vha Xhosa (vho itwaho nga Gcaleka, Ngqika, Ndlambe na Dushane clans), vha Thembu na Pondo. Nga murahu ha da zwigwada zwa vhuvhili zwa vha nguni vha dzhena kha shango la vha Zulu, fhedzi vha thathiwa nga Shaka.
Vho vha vha tshi divhiwa nga Mfengu vha ya vha tangana na tshitshavha tsha ma Xhosa, vhathu vha vhuvhili vha u da Afrika Tshipembe. Ndi lushaka lune lwa di hudza, sa vhunga vha saathu vhuya vha tambula kana vha kundiwa nga lunwe lushaka.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe
Mimuya ine ya kwama vhathu kanzhi iya vha ya muthu muhulwane ane avha uri ono lovha wa munna. Vhathu vha vha Xhosa vha dzhia vhadzimu vha vh...
Mbingano uya nga ha sialala ya vho yo vha i tshi vha vhukati ha vhathu vhane vha sa vhe mashaka, zwine zwo vha zwi tshi itwa nga vha Nguni v...
Vhathu vha ma Xhosa vha Eastern Cape ndi vhone vhathu vha u thoma vha Nguni vha Cape vhe vha do taniwa nga vha European vha u zwima, na u re...
Uya nga ha divhazwakale huna tsumbo dzine dza sumbedza uri nga mathomo a 1593, ho vha huna vhathu vhane vha amba luambo lwa tshi Xhosa ubva ...
Zwikhodo zwine zwa shumiswa nga muthu muhulwane wa mufumakadzi kana wa munna wa mu Xhosa u vha o zwi wana kha khotsi awe kana murado wa muta...
Nga nnda ha u hula vhukuma ha zwithu zwa tshikhuwa, vhathu vhanzhi vha vha Xhosa vha kha di ita zwithu zwavho zwa Sialala na zwa mvelo....
Minwaha ya 150 yo fhiraho na minzhi, mahosi othe a Afrika Tshipembe na vhathu vha Khoi-san vho vha vha tshi ita dzi ngoma vha tshi khou itek...