Ema Xhosa

© Dr Peter Magubane

Leligama lelitsi Xhosa litemu nje, lelisetjentiswa ngekulungisa tive letisezingeni tema Nguni lahlobene, nemaMpondo, emaBomvana, baThembu nesive semaXhosa. Labantfu labakhuluma-siXhosa noma emaNguni lahlala eEastern Cape, kusuka emnceleni noma egedeni lase KwaZulu-Natal kuya eEastern Cape Zuurveld.

Ngekwemlandvo bebakadze babatingeli, belusi kanye nebasiti basemapulazini, lebebahleleke kakhulu noma kancane ngenkhululeko yetembusave etikhulwini lebetihlangene, ngayinye beyibona sikhulu lebesibalulekile. Ema Xhosa, kufana nemaNguni, litemu letilwimi letiningi letehlukile kunelicembu lelinelisiko lelifanako, kwakululwimi lunye lolukhulunywako kulesigodzi setiMfishi, Keiskamma nasemfuleni we Buffalo.

Licembu lekucala lemaNguni lahambela kufika eNingizimu Afrika libuke sive semaXhosa (lentiwe ngema Gcaleka, Ngqika, Ndlambe nesive sema Dushane), laba Thembu nemaMpondo. Kwatsi muva licembu lesibili lebantfu labakhuluma siNguni lefika endzaweni yaka Zulu, kepha lacoshwa yiNkhosi Shaka.

Bebatiwa ngekutsi ba Mfegu bafike babayincenye yemasive semaXhosa, licembu lelikhulu lesibili lebantfu eNingizimu Afrika. Basive lesitigcabhako, njengoba bangazange sebake bagcilatwe noma behlulwe ngulesinye sive.

Translated by Phindile Malotana

Ancestors in Xhosa Tradition

Kusebenta kwemimoya noma titfunti ngulabantfu labadzala besilisa lesebasishiya belicembu lelitsite. Ema Xhosa atsi emadloti iminyanya, abe e...more

Umshado Ngelisiko lesiXhosa

Umshado ngesintfu kwakuyinto lelungiselelwako (lababili labashadako bebalungiswa ngaphandle kwemacembu etihlobo), lobekukhomba kulingana kwe...more

Lushintjo ne Ngucuko ye Bantfu bema Xhosa

Ema Xhosa ase Eastern Cape elayinini lapho khona linye live lihlangana nalelinye aba ngema Nguni ase Cape ekucala esigodlo lavetwa eEurope...more

Bantfu bemaXhosa base Ningizimu Afrika

Umlandvo loshoko kutsi ekucaleni kwemnyaka wa 1593 bekukhona bantfu labakhuluma-siXhosa khashane endzaweni lese ningizimu nje Mfula uMthatha...more

Sive sema Xhosa ne Ndzawo Lephetfwe Tikhulu

Leligama letive lelisetjentiswa ngulomdzala lomdvuna noma lomsikati longumXhosa lotfolile lomdvuna noma lomsikati kwa babe wakhe nebulunga b...more

Emasiko neMihambo yemaXhosa

Ngekunganaki kukhula kwemasiko Angaphandle, bantfu labaningi bemaXhosa basawenta emasiko abo kanye nemihambo yemasiko abo. Ema Xhosa bekubel...more

Lisiko lemaXhosa Lemcimbi Lomaka Sigaba Emphilwebi Yemuntfu

Kuleminye iminyaka Yelikhulu nemaShumi Lasihlanu noma ngetulu, tonkhe tindzawo tetikhulu nebantfu bema Khoi-san eAfrika lese ningizimu babon...more