Tiko ra Turkey hi rona leri humelerisaka ti raisins kusukela khale ka khaleni naswona rahari rona ra ndhuma naswona ri famba emahlweni emisaveni hinkwayo tani hi tiko leri humelerisaka.
Tiko leri ri landzeriwa hi tiko ra USA. Matiko yan’wana lawa ya humelerisaka ti raisin i tiko ra Afrika Dzonga, Australia, Chile, Greece, Iran, Uzbekistan na Afghanistan.
Tndzhawu ta vuhumelerisi ti tumbuluke ekusuhi na Orange River exifundzheni xa Northern Cape naswona tindlandlamukile kusukela eka malembe yava 20th century. Ku hisa, maxelo yo oma ya ndzhawu hiswona swakahle swinene eka vuhumelerisi bya madiriva naswona vuhumelerisi bya ti raisin byiva kona hile tlhelo naswona byi seketela vuhumelerisi bya madiriva yotsakama eka ndzhawu yoleyo.
Madiriva ya tshoveriwa kusukela exikarhi ka ximumu naswona ya omisiwa kutani ya lulamisiwa endzhawini yoleyo. Mbuyelo wakahle wa ti raisins hinkwako eka timakete ta laha kaya na tale handle swina mbuyelo wa kahle swinene hikwalaho swiyaka emahlweni swi ndlandlamuxa ndzhawu ya vumaki.
Timakete leti phakeriwaka ngopfu hi tiko ra Afrika Dzonga hiti raisins i matiko ya Europe laha ti xaviseriwaka e Germany, Netherlands, United Kingdom nale France. Afrika Dzonga ritlhela ri xavisela yan’wana matiko hiti raisins kuya e USA na Canada.
Tindzhawu tikulu ta vuhumelerisi bya ti raisin e Afrika Dzonga hile Orange River exifunbdzheni xa Northern Cape naswona ndzhawu leyi yi humelerisa kwalomu ka 90% wa nhlayo ya ti raisins ta tiko ra Afrika Dzonga. Manguva lawa vuhumelerisi bya ti raisin byile ku kuleni endzhawini ya Namaqualand.
Kuya hi ndzhavuko ti raisins ti omisiwa hi dyambu naswona loko tikarhi ku omisiwa hi dyambu i ndlela yoka yinga durhi, leswi omisiwaka swiva swi siyiwe e rivaleni laha swinga hlanganaka na swilo swa mbango, ti microbes xikan’we na switsotswana.
Vahumelerisi vatlhela va omisa madiriva ehansi ka ndzhuti kumbe laha yanga humesiwaka mati eka wona hiku tirhisa muchini eka swibye eka ndzhawu leyi ku lawuriwaka mahiselo na moya lowu nghenaka kona.
Hiku landzelela ndlela yo omisa, ti raisins ti hlawuleriwa kususa swilo leswinga lavekeki kutani ti vekiwa eka ntlawa wokarhi.
Ti raisins titala ku cheriwa sulphur dioxide leswaku tita hlayiseka endzhaku kaloko ku omisiwa swiherile.
Ti raisins ti dyiwa tani hi swakudya swo hungasa kumbe ti cheriwile eka ti saladi naswona ti tirhisiwa swinene loko ku swekiwa kumbe ku bakiwa. Ti raisins ti fuwile hi fibre, carbohydrates nati minerals to fana na iron na copper. Ti raisins titala ku nyanganya naswona tani hileswi ti raisins tingana nhlayo yale hansi ya glycemic index, ti hlohleteriwa kuva ti dyiwa hiku hungasa leswaku tita lawula ku nyuhela ka munhu.
Translated by Ike Ngobeni