Citrus i rito ra nhlanganelo ra ntlawa wa misinya ya mabilomu xikan’we na swihlahla leswi welaka ehansi ka ndyangu wa misinya na mabilomu ya risuna na nuhelo wa kahle, lowu hinge i Rutaceae. Swimilani swa citrus swihumelerisa swimilani swa nkoka swa mihandzu swofana na malamula, mandarins, mabomu/xikwavava, lime na grapefruit. Mihandzu ya citrus yitumbuluka e South East Asia, kutsemakanya hile ka ndzhawu leyinga nava kusuka e Dzongeni wa China kuya e Northeast India. Swibyariwa swa citrus aswi rimiwa eka tindzhawu leti kuringana malembe lawa yotala naswona kuya hi minkarhi kurimiwa ka mihandzu leyi swihangalake kuya fika e tindzhawini ta Mediterranean na ta vuhumelerisi bya laha ku hisaka emisaveni hinkwayo.
Mihandzu ya citrus yi humelerisiwa hi minsinya leyi tshamaka yiri rihlahla. Misinya ya citrus yi humelerisa mabilomu hi ximun’wani kutani mihandzu yi vupfa hi ximumu leswaku kuta tshoveriwa hi xixikana kuya emasunguleni ya xixika.
Mihandzu ya citrus yina madingu endzeni naswona yi phutseleke hi makamba yotiyela. Muhandzu wa kona wutla kuvandliwa loko wungase dyiwa naswona nhlonge yayona yivuriwa rind kasi nhlonge leyi yale handle yivuriwa zest, naswona ya tala ku cukumetiwa yanga dyiwangi. Mihandzu hinkwayo ya citrus yina citric acid xikan’we na ascorbic acid, leyi tivekaka ku antswa tani hi Vitamin C. Mihandzu ya citrus yi hlawulekisiwa hi nantswo wo kariha naswona tinxaka tin’wana ta citrus, kufana na xikwavava/bomu na lime, swa dzunga kumbe kuva na nantswo wo dzunga, loko yin’wani yi nyanganya. Mihandzu leyi yitala kuva na nuhelo wa matimba, leswi vangiwaka ngopfu hi mafurha yati limonoid lawa ya kumekaka eka nhlonge ya muhandzu lowu.
Translated by Ike Ngobeni
Mihandzu ya citrus hi yin’wana ya ndhuma naswona yihumelerisiwa tani hi tinxaka tohambana hambana ta mihandzu emisaveni hinkwayo....
Muxaka lowu humelerisiwaka ngopfu wa malamula e Afrika Dzonga i ti Navels na Valencias....