Ntokoto wa Xihlawuhlawu- Kulwisa Matimba

Beauty Skefile a avelana hi leswi humeleleke endzhaku kaloko yena na muaki kuloni wale Crossroads laha vanga ahlula hikona ku bindzimuxiwa ka mikhukhu ya vona hi maphorisa ya xihlawuhlawu. Ku hlula loku kunga endla leswaku Beauty a vona matimba yakwe naku lehisa mbilu.

Ku Sihalala ka Maphorisa

©Eric Miller

Siku rinwana hi teke xiboho xaleswaku hi karhele ku chava naswona hita tshama. 'Loko valava ku hi dlaya, ava hi dlayi kunene,'. 'A hinge endli swinwana. Hita tshama.' Nkarhi lowutaka loko maphorisa vata na timbyana ta vona, ahilo tshama kwala. Vafika vavutisa leswaku kuhumelela yini? Hiva hlamula hiku, hirhandza ku tshama laha.

Ahiyi helo hikuva akuna ndzhawu yinwana leyi hingata tshama eka yona. Vahitshikisa sweswo. Kutani hi suka hiya eka Black Sash nakambe hiya va byela. Nkarhi lowu va Black Sash vate, swilulamile.

Maphorisa vatile ko hlaya nyana, kambe vahitshikisa sweswi. Nkarhi wunwana ava fika vahi chavisa, loko vahi tshunelela na timbyana ta vona va endla onge vata hi lumisa hitona nakambe. Kambe hina ahi gungula nakuva rhuketela, hivabyela leswaku ahiyi helo, kutani vahitshika. Ava hi baleselangi. Avanga ringeti kuhi dlaya. Avalava kuhi chavisa leswaku hita suka eka ndzhawu leyi.

Siku ro biha e Crossroads

©Eric Miller

Siku rinwana murhangeri wa vandla ra ANC e Crossroads, Johnson Ngxobongwana, u vitanile nhlengeletano leswaku kuta kumeka xintshuxo eka swiphiqo swa hina. Ute hiya hlangana ehandle ka xikolo xa Uxolo laha hingata kombisa kuvilela eka maphorisa hiva byela leswaku ahiyi helo.

Hinkwerhu ka hina hiyile kona kukatsa na vana va hina. Hey siku leri ari bihile hakunene! Yoh, yoh, yoh! TAhi tele kufika eka nhlayo ya 500. Maphorisa vatile nakambe nati van tavona letikulu, timbyana na swibamu swa vona. Ahi yimbelela Nkosi Sikelel' iAfrika e handle ka xikolo, hitele kufika eka 500. Vahuwelerile hi xipikara leswaku hi famba kambe ahi pfumelangi.

Kutani hinkwavo ka vona vatsutsumela eka hina. Vahi bukutela hiti samboko na tinhonga. Hi biwile hakunene. Vana vanwani se ava tlele e hansi. Loko u mbale tintanghu awu tsutsuma tintangu tiza ti lahleka. Vana na vona va biwile kukondza va vaviseka. Yoh, yoh, yoh! Siku leri, akuri siku rikulu swinene. Kahle kahle unwana na unwana a vavisekile. Mina andzi nga vavisekangi.

Ndzi suke ndzi tsutsuma. Andzahari ntsongo naswona milenge ya mina andzi yitirhisa hilaha swinga fanela. Kambe ahi hinkwerhu hinga kota kutsutsuma. Vatekile murhangeri wa ANC Ngxobongwana van’wi nghenisa endzeni ka van. Van’wiyisa enhoveni laha vanga fika vanwi mbeyetela kona. Kutani vanwi vuyisa vatanwi chichi exikolweni.

Ari karhi a huma ngati swinene, a vavisekile, timbambu ati tshovekile xikanwe na voko rinwe ra yena aritshovekile. Angaha koti ku endla nchumu loko a vuya. A tshovelelekile. U boheke kuya exibedlele naswona switeke nkarhi woleha kuva a hola, kwalomu ka tinheti tinharhu. Endzhaku ka nkarhi walowo a antswa swinene. Uyile emahlweni ari murhangeri wa hina. Loko maphorisa vavuya hitshamile kona hinga suki xikanwe na yena.

Ku ala ku Famba

©Eric Miller

Rinwana ra masiku lawa hinga ala ku famba akuri endzhaku kaloko nwana wa mina wa nhwenyani ahaku kuma nwana hi 1978 kumbe 1979. Phorisa nkulu Mr Basson utile nakambe laha anga fika akuma hitshamile e dyambyini na nwana. Aku ka mina, 'Kokwani, hikokwalaho kayini u tshama laha? Aswi antswi uya titshamela ekaya ke?' Ndzi n’wi hlamula ndziku, 'xana ndzitaya kwihi ke?

Akuna kaya rinwana eka mina handle ka kwala.' Andzi vutisa aku, 'Xana u tswariwe kwihi?' Ndziku, 'Ndzi tswariwe e Wynberg, naswona nwina mihi hlongorile kusuka kona. A hlamala, 'U tswariwe e Wynberg, e Cape Town?' Ndziku, 'Ina, nwina hinwina mingahi hlongola eka ndzhawu liya.' Anga ha ndzi hlamulanga. U suke ati fambela.

Rero kuve rohetelela kuva ata. Leswi andzi swivurile awuri ntiyiso. Andzi switivi leswaku hikokwalaho ka yini vangaha vuyangi nakambe, kambe vahitshikile hiti akela mikhukhu ya hina hi tshamela.

Translated by Ike Ngobeni