Ku Byala Asparagus

© Louise Brodie

Ku Byala

Ku byala swiendliwa kusuka eka mbewu.

Maendlelo yo Byala

Ku byariwa xikan’we emisaveni ka mbewu ya asparagus swinga endliwa kambe kutala ku byariwa mbewu yakona eka nursery naswona kwalomu ka 10 wa tinhweti hilaha unga simulaka swimilani leswitiyeke. Endla fofo leyingana xivumbeko xa V leyinga enta kuringana kwalomu ka 200 mm laha kungata byariwa kona kutani u dzima ximilani (ti crown letintsongo) eka foro kutani u seletela hi misava kuringana 50 mm. Loko se swimilani swimirile naswona ti crown ta swimilani tihumile, loko ximilani xaha kula unga seletela hi misava leyinga sala kutiyisisa leswaku crown yifunengeteke hi misava ya 150 mm leyinga sala.

Xipesi

Swimilani swifanele kuvekiwa eka xipesi xa 20 kuya eka 30 cm hiku hambana eka ntila lowu sweswi wunga 150 cm kuya eka 200 cm hiku hambana. Leswi swivula leswaku kuna kwalomu ka 20 000 kuya eka 30 000 wa swimilani hi hectare.

Nkarhi wo Byala

Byala mbewu ekuheleni ka ximumu kuya eka ximun’wana naswona 10 wa tinhweti leti landzelaka swimilani switava swilulamele ku simuriwa swiya byariwa.

Byariwa wo Byala

Ku byariwa swi endliwa ekusunguleni ka ximun’wana kuya eka ximumu. Kusukela hi August kuya emakumu ya November e Afrika Dzonga.

Nkarhi wo Kula

Swimilani swa asparagus swikota ku hanya kuringana 15 wa malembe. Nkarhi wo kula loko kuhume ti spears naku tshoveriwa kusukela hi nhweti ya October kuya eka March. Emakumu ka ximun’wana kuya emasunguleni ya xixikana.

Ku Nonisa Misava

Loko unga se byala swimilani, ndzavisiso wa misava wufanele ku endliwa kutiyisisa swakudya leswinga kona eka misava leyi na swilaveko swakona. Loko misava yitele acid, kufanele ku cheriwa lime leyingata rimeriwa e hansi kamisava nhweti loko kunga se byariwa. Loko ku byala swinga se sungula kufanele ku cheriwa matoto ya tihuku tani hi manyoro kumbe kwalomu ka 1000 kg ya NPK nkatsakanyo wa 2:3:2 wufanele kurimeriwa e hansi ka misava leyinga 400 mm yale henhla.
Loko swimilani switshamisekile naswona swikoweto swosungula swa ti spears swa vonaka, kutani chela nakambe 800 kg yin’wana hi hectare ya 2:3:4. Loko ti spears to sungula titshoveriwile kunga cheriwa nitrogen yin’wana leyingatava hi xivumbeko xa 150 kg hi hectare ya LAN laha yinga hangalasiwaka eka mintila ya swimilani. Ro hetelela endzhaku ka ntshovelo kunga chayeriwa 150 kg hi hectare ya LAN laha yinga cheriwaka ntsevu wa mavhiki endzhaku ka nkarhi wa ntshovelo.

Ku Cheleta

Cheleta 25 kuya eka 30 mm ya mati hi vhiki kufikela timintsu titshamiseka kutani endzhaku ka sweswo ncheleto wunga engeteriwa kuya fika eka 14 wa masiku yan’wana na yan’wana eka nkarhi hinkwawo wa ntshovelo. Loko mpula yiva kona ku cheleta swinga hungutiwa kambe laha kungana dyandza kumbe kuva na maxelo yo hisa ku cheleta swinga tlakusiwa. Hambiswiritano tiyisisa leswaku u langutisisa kutsakama ka misava hiku tirhisa neutron probe, tension meters kumbe hiku cela e hansi hi xipedi ku vona sweswo.

Translated by Ike Ngobeni