ya-Broccoli

Vito ra xi science: Brassica oleracea
Vito ra ntolovelo: Broccoli, Italian Broccoli kumbe Calabrese Broccoli

Nhlamuselo ya Ximilani

Broccoli yimila yiva na kwalomu ka 8 kuya eka 12 wa matluka ya mpunwa kuya eka rihlaza lawa ya endlaka xivumbeko xa xindhichani laha nhloko ya bilomu kumbe nhloko ya broccoli yi humaka exikarhi. Nhloko leyi i matsavu lawa yangana swakudya swakahle lawa ya dyiwaka. Yina tinhu totala letinga tshama endzhawini yinwe leti endlaka leswaku nhloko ya bilomu rin’wana na rinwana yivumbana kuva nhloko leyikulu. Tshindi leri ra broccoli hi rinwana ra muxaka lowungana swirhabyana swolala swoleha leswinga le ndzeni leswingana tinhloko tintsongo naswona kuna tinxaka tinwana ta ti broccoli leti byariwaka kuva kutirhisiwa matluka ya tona.

Switirhisiwa

Yi dyiwa tani hi matsavu, laha yi katingiwaka, yi virisiwa, yi swekiwa Kunene naswona minkarhi yinwana yi dyiwa yitetano eka ti saladi. Broccoli yivikiwa kuva xin’wana xa swakudya lexinga fuwa eka matsavu. Yile henhla hi ti vitamin A na C. Broccoli yitlhela yiva e henhla hi nhlayo yati folic acid, magnesium, calcium na iron. Broccoli yitele hi fibre naswona yina swin’wana leswi lwisaka mavabyi ya fukuzani emirini ya hina.

Swilaveko swa Misava na Ndzulamiso

Broccoli yi kula kahle eka misava leyi khomaka mati, misava ya sandy loam leyinga le henhla hi organic material kumbe leyinga cheriwa manyoro yo ringanela. Broccoli yilava misava leyingana pH yale xikarhi ka 6 na 6.8 naswona ku endliwa kwihi na kwihi ka pH ka laveka,naswona ku endliwa hinkarhi walowu. Misava yilulamisiwa hiku rimiwa kuringana 600 mm hiku enta. Hinkarhi lowu lime yin’wana na yin’wana, manyoro kumbe compost yalaveka loko kunga se byariwa leswaku swikatsiwa kun’we. Xikomu xinga tirhisiwa kuva kululamisiwa kuya emahlweni naku levela misava leyi kufaneleke ku byariwa eka yona.

Maxelo

Broccoli i xibyariwa lexi rhandzaka maxelo yohola naswona ximila kahle loko mahiselo ya cinca cinca kusukela eka 14°C na 20°C. Ayi hanyi kahle eka mahiselo lawa yanga e henhla ka 24°C. Broccoli hi xitalo yi byariwa laha tikweni ra Afrika Dzonga hi xixika kumbe loko kusungula ximunwana.

Swibyariwa

Valiant, Ares, Romanesco, Early Pearl, Pharos, Calabrese, Imagine, Waltham, Naxos na Rapini.

Translated by Ike Ngobeni