Theepe ya Mahala ya Gluten

© Dwight Sipler
Theepe (mefuta ea Amaranthus) e boetse e tsejwa e le di-kolobe, cockscomb le thohako ya dihele ka Senyesemane, ke mahola a tlwaelehileng hammoho le dijalo tsa boholo-holo. Ha e le hantle hase dijo-thollo tsa dijo-thollo, empa di sebediswa jwaloka e le nngwe. Amaranthe e sebediswa bakeng sa makgasi a yona a hlwekileng, peo e ruileng ya protheine le peo e hlahiswang ke phofo e sa lefellweng. E ne e sebediswa ho fihlela ka morao ho 6 700 BC ke Maaztec a Amerika Borwa. Mefuta e sa tshwaneng e simolohile dinaheng tse sa tshwaneng, empa ho dumelwa hore A. spinosus le A. thunbergia ba tswaletswe Afrika.
Theepe ke semela se ntseng se hola ka potlako le dihlooho tsa dipalesa. E rata mocheso o phahameng mme o ka hola ho fihlela ho 2 m bophara. Ho na le mefuta e fetang60 ea Theepe ke mefuta e meng e lengwa bakeng sa tlhahiso ya peo, ha e meng e lengwa makgasi a tsona. Makgasi le dipeo di sebedisetswa ho sebediswa ha batho, empa semela sena se ka sebediswa ho fepa diphoofolo. Mefuta e tala ha e na bohloko ho feta ho ba bofubelu.
Di-amaranths tsa dijo-thollo di ka hola pakeng tsa 30 cm le 2 m e telele, di fapane ka dipalesa, lekgasi le mmala wa mabala, empa pherese le khubedu di tlwaelehile dikarolong tsohle tse tharo tsa semela. Peo e nyane (dipeo tse 3 000 ka gram) mme e ntsho e mebala ntle le mefuta e sa tshwaneng ya dijo-thollo moo peo e nang le mebala ya mmala.

Kgolo ya Theepe

©Glenneis Kriel

Theepe e sa lengwe haholo Afrika Borwa; hangata e kotulwa ho hlaha ha e hlaha dipula tsa pele. Phuputso ya Afrika Borwa ka Amaranthe ka maemo a hlahiswang, e bontsha amaranthe e hlahisang dihlahiswa tse ncha tse ka bang 40 t / ha. Dihlahiswa tsa dijo-thollo Amaranthe di fapana empa 1 ton / ha e nkwa e le chai e ntle. Thhepe e rata mocheso (ka hodimo ho 25℃) diprofinseng tsa dipula tsa lehlabula tsa Limpopo, Mpumalanga, KwaZulu-Natal le Bokone Bophirima. Ke ho mamella komello ebile ha e rate mobu o nang le metsi.

Amaranthe e atisa ho jala peo - ho jala hoo e ka bang 270 dikhilokgrama/ha ho molemo. Kopanya peo ka mobu ka karolelano ya 1:2 le ho phatlalatswa kapa ho jala ka mela e ka bang 1 cm e tebileng. Melao e lokela ho ba 1 m ho arohana. Dibakeng tse nyane, lokisetsa mobu ka ho eketsa nkgong ya kgomo kapa manyolo a dikgoho ka hodimo ho 1 m2 ya mobu.

Theepe e ntse e hola butle nakong ya dibeke tse seng kae tse kqalang mme e ka nna ya fokotseha ke mofoka. Ho laola mofoka hantle ho ka boela ha thibela mathata a mang jwalo ka mofoka ho sebetsa e le moeti wa tse senyang dijalo le maloetse. Setlolo se bolaeang dikokoana-hloko; mohlala, dihlahiswa tsa Neem di ka nna tsa thusa.

Sebopeho sa pele sa amaranthe makgasi a ka fana ka 1.0-1.5 dikhilokgrama / mera le ho tswela pele ho bokella di ka hlahisa dikgase tse 30 dikhilokgrama / m² tse rekiswang ka selemo. Hangata di kgaola haholo ho eketsa ka bobedi dihlahiswa le boleng ba makgasi.

Ditholwana di eketseha mobung o hlephileng, o nang le motswako o nang le pH ya hoo e ka bang 6.4. Manyolo jene ke a bohlokwa bakeng sa kgudiso ya makgasi ka mora kotulo. Bahoai ba kgwebo ba ka sebedisa moitedi wa kgomo ka dithane tse 6 / ha kapa menontsha ya kgwebo e nang le dintlha tse phahameng tsa naetrojene.

Ho Kotula Theepe

Dijalo di ka kotulwa ka ditsela tse pedi - semela sena se ka fokotswa ka nako ya 20 cm kapa se ka tlohelwa hore se hole bakeng sa makgasi a kotulwang ka letsoho nako le nako. Tlosa dintlha tsa ho hola le dipalesa ho kgothalletsa kgolo ya makgasi.

Mojadi ya potlakileng, amaranthe e ka kotulwa ho tloha matsatsi a 30 ho isa ho a 55 ka mora ho jala. Peō ea Amaranth e kotuloa ha makhasi a fetoha mosehla. Ho molemo ho kotula ka mora serame se matla kapa ka mora beke ya komello ho netefatsa hore peo e omme hantle. Peo ke senwelo ka letsoho mme o lahletswe ka dinkgo. Peo e kotulwa e ntano omiswa hodima pente ya polasetiki tlasa moriti mme e lokela ho hlahlojwa (ho arola peo ho mmoko), ho kenngwa le ho pata hang ha e omisitswe ho fihlela ka 11% ya mongobo.

Translated by Sebongile Sonopo