Lethisi Kakaretso

© Louise Brodie
Lebitso la saense: Lactuta Sativa
Lebitso le tlwaelehileng: Lethisi
Ho nahanwa hore lethisi e qadile dikarolong tsa Asia, empa ho dumelwa hore Baegepeta ke bona ba pele ba ho qala ho hlahisa semela sena bakeng sa monate o tswang tseleng e sa tlwaelehang le e bohloko ya mefuta ya pele ya hlaha.
Lethisi ya kajeno e lengwa ho pholletsa le lefatshe ka mahlakoreng a mabedi le matlong a dimela. Sebaka se laolwang ka tlhahiso ya ho futhumatsa se bile molemo haholo bakeng sa phepelo ya ditekete tse tswelang pele mme se ruile molemo wa ho fana ka lethisi le thekiso ya bohlokwa ho di maraka tse hlokang hore ho be le dihlahiswa tse ncha le ka nako ya ho hlahisa dihlahiswa tse nang le bokgoni ba bophelo ba bareki ba bona.
Bahlahisi ba bangata ba boetse ba ntse ba hlahisa lethisi e sabaletseng mme ba hlahisitse diketane tse ngata tsa phepelo ho netefatsa boleng le maemo.

Tlhaloso ya Semela

Lethisi e na le lekgalo le lekgutshwanyane la hoo e ka bang 10 cm ho tloha moo makgasi a seng a ntse a hola ho ba bolo ya metsi a marothodi, a makgasi a maholo kapa mefuta e mengata ya makgasi a lokolohileng a behang makgasi a yona ka hara makgasi a bonolo, makgasi a tshireletso a patisaneng. Ke semela se utlwahalang mme makgasi a senyeha habonolo ka lebaka la metsi a bona a phahameng, a kolobo ka potlako. Mokgwa o sa tebang wa metso haholo o shebane le mobu o ka hodimo ho 20 ho isa ho 30, kahoo dimela di boetse di na le bothata ba kgatello ya metsi. Semela sa lethisi ke ka bonolo serame se sa keneng.

Sebediso

Lethisi e sebediswa ka ho kgetheha ka salate lebohobe bo monate.

Ditlhoko tsa Mobu le Ditokisetso

Lethisi e molemo ka ho fetisisa mobung wa lehlabathe le lekaneng hantle le ho ba le boemo bo phahameng ba dihlodilweng. PH ya mobu e lokela ho ba pakeng tsa 6 le 7. Nka mehlala ya mobu pele ho letsatsi la ho lema mme o hlahlobe ka laboratori e hlomphehang.
Kgwedi pele o lema, ho lokisetsa mobu bakeng sa tlhahiso e ntle ka ho ntlafatsa mobu wa dimatlafatsi tsa mobu le pH ho lekanngwa ka ho eketswa ha laeme bakeng sa mobu o lekaneng haholo le ho tlatswa ha dintho tse phelang jwaloka manyolo kapa. Di kenyeletse ka hara mobu o ka hodimo wa 300 mm ho isa ho 400 mm.
Ha o etsa tlhahiso ya ho qetela ya mobu pele beke pele o lema, kenyelletsa manyolo a pele ho kotulo le dikarolo tse hlokahalang ho latela mobu o ka hodimo ho 20 cm ho isa ho 30 cm, o sebedisa rotavator kapa sesepa sa ho kopanya meleng ena kaha sena se boetse se sebeletsa ho tlosa mahlasedi mobung. Tshebetso ena e boetse e sebetsa mosebetsing wa ho qetela wa taolo ya mofoka. Etsa bonnete ba hore semela se mela le di peo tsa teng mme ebe tse lekaneng mobu o motle ebile o hlwekileng. Sena se etsa bonnete ba hore peo e nyenyane haholo ya lethisi e ka lengwa ka tsela e tshwanang ho netefatsa hore ho hlaha se tshwanang, kgolo le ntlafatso. E boetse e fana ka bethe e ntle ha e lema dipeo.
Balemi ba bangata ba kenya diphaephe tse nosetsang dipeo tsa dimela tsena le ho di kwahela le melase ena ya ho lema le polasetiki ho thibela mofoka le ho fokotsa moyana. Jwale dipeo di lenngwe ka polasetiki.

Boemo ba Leholimo

Mefuta yohle ya lethisi e hloka boemo ba lehodimo bo phodileng mme e molemo ka ho fetisisa ha mocheso o ntse o le pakeng tsa 15°C le 22°C. Ha mocheso o fihla ho 28°C le ho feta o etsa hore semela se hole mme sehodisa peo kapele pele dihlooho le makgasi a se a loketse ho kotulwa.

Dihlahiswa

Tsena ke mefuta e mene ya lethisi e nang le dimela tse seng kae tsa tsona.
Leqhwa lethising: Aviram, Molaodi, Del Oro, Del Rio, Mmuso wa 2000, Frosty, Mawatle a Maholo, Lehlabula la Kgauta, Moemphera wa Tropika, Tlholo, Nako ya Mariha le Mariha a matla.
Di lethisi tsa botoro: Dilemo tsena tsohle ho pota, Bibb, Boston le Kragramer Sommer.
Di lethisi tsa Roma: Botala ba muru, Botala ba tora, E ntle, Jericho, Nautilus, Plato le Rubicon.
Di lethisi tse lehlakoreng le leholo: Grand Rapids, Merlot, Oakleaf, sekepe se sekgubedu, Mollo o Mofubedu, Ruby le Simpson.
Ho na le dimela tse ding tse ngata, tse nang le ditshobotsi tsa tsona tse ikgethang le mekgwa ya tlhahiso. Ho molemo ho fumana keletso ya setsebi se eketsang le bareki mabapi le sehlahiswa ‘ se hlokang mmarakeng' mme ke mefuta efe e sa tshwaneng e metle ka ho fetisisa bakeng sa maemo a ho hola a sebetsang.

Translated by Sebongile Sonopo