Ho Lema Jinja

© Louise Brodie

Boikatiso

Boikatiso ba jinja botswa temong e bolokuweng hotswa kotulong e fetileng. Lehlaka ho lengwa hoka rekwa hotswa ba hlahising leba rekising.

Tsela tsa ho Lema

Lekala la jinja le rojwa ka dikoto le a sebeditseng jwalo ka dimenerale tsa temo. Dikoto di tlameya hoba bonyane 50 hoya ho 75 krama ka boholo le ka ho lengwa ka semela ka mokato wa 15 cm.

Sebaka

Sebaka sa jinja seka lekanyetswa sebaka sa 25 cm ka ho arohana ka mela eo eleng 30 cm ka karohano. Sena seka lekanyetswa hoyelella ho 100 000 hoya ho 120 000 hektara ka bonngwe. Ditsela tse sebediswang le ho lekola di tlohelletswe moleng omong le omong mme sena se itshitlehile bophareng ba di sebedisweng tse sebeditseng.

Nako ya Temo

Jinja eka lengwa serehleng sa selemo ka hlabuka. Empa Afrika Borwa, hotlowa ka phato hoya ho Mphalane ke yona nako e tswileng pele eo yah o lema.

Nako ya Kgolo

Jinja enka kgwedi tse robedi hoya hotse robong hore e hole le ho hlaisa Makala a matle bohareng ba sehla ka Mmesa leMotsheanong bakeng la ho bapatsa ho foreshe. Kotulo ya moraoya jinja ha ngata selemong, e kaba selemo ka morao ho jala ka phupjale le phupu. Jinja e rekiswa ele foreshe mme e omisitswe mme ya tshelwa oli.
Jinja e kotutswing ka pele ka Hlakola le Hlakola moraonyana ha kgwedi tse hlano hoisa hotse tshelela ka mora temo, enale nako ho aha faeba. Jinja e kotulwang ka pele eka kotulwa ka letsoho ho balehela tshnyehelo ya Makala mme e sebediswa moo ho hlokahalang.

Manyolo

Ha jinja e lenngwe ka baka la ekonomi e phahame haholo leka Makala bakeng la phahamo ya ntshetso pele entle ya Makala. Jwale leka mehla, lekanyetsa mobu wa hao bakeng la phepo e nepahetseng le dothloko. Ho lokile ho lema moo holing hotle ka sekgahla se seholo ho lemo moo dintho tse shwelletseng mme tsa nyella mobung pele oka jala.
Jwalo ka ho latellwa kopo ya manyolo eka sebediswang. Ka mora oho lengwa,hang ha Makala asa setletse ka mora oho nosetswa ka mora beke hoya matsatsing a leshome ka mora oho lema oka tshela pakeng tsa 350 le 500 kilograma hektara kanngwe ka 2:3:4 (30) hoya semeleng meleng ya jinja. Motswako o tshwanang oka sebediswa bekeng tse leshome ka mora ho lengwa hape ka beke tse leshome le metso e tsheletseng le beke tse mashome a mabedi le metso e mene ka mora temo. Elahloko kgolo le Makala a holing hoya le sehla. Nyanyatsa ho lekola bottle le ho etsa ka natal ho lema mela tse matlafatseng le hoba le bophelo kgolong ya teng.

Ho Nosetsa

Ho hotle ho kwetlisa ho nosetsa mela dijalong. Sena se etsa hore mobu oseke wa lahla boleng ba ona le ho laola kgolo ya lehola. Jinja e sebetsa hantleng nakong ya pula jwale ho nosetsa ho bohlokwa hotswa ka hohle kgolong ya teng. Nako yaho nosetsa e kaba pakeng tsa 45 le 50 m ka beke mme hook e keletso. Ho a hlokeha le hore o ka etsa mongobo ho laola mobu o nonneng.

Translated by Sebongile Sonopo