Pšalo Ya Ginger

© Louise Brodie

Phatlalatšo

Phatlalatšo ya ginger e tšwa go epwa dikamodu le tshedimošo tše bolokilwego ka puno ye fetilego. Dikamodu tša pšalo di ka rekwa go tšwa go baabi ba dithoto goba dineseri.

Mokgwa Wa Go Bjala

Dikamodu tša rhizome di segwa ka diripana tše nnyane gomme e be di šomišwa bjalo ka didirišwa tša sebjalo. Diripana di swanetše go ba dikramo tše lekanago 50 go ya go 75 ka bogolo e be di bjalwa mo lefelong la dibjalo mo botebong bja 15 cm.

Katologanyo

Dibjalo tša ginger di swanetše go ba le sekgoba sa go lekana 25 cm ka ntle ga direi tše di lego 30 cm ka go bulega. Se se ka lekana dibjalo tše 100 000 go ya go 120 000 godimo ga hektare. Ditsela tša didirišwa le ditrekere di tlogelwa mo molokoloko wo monngwe le wo monngwe gomme se se ya ka bophara bja ditrekere goba didirišwa tšeo di dirišwago.

Nako Ya Go Bjala

Bjala ginger mathomong a seruthwane go ya mathomong a selemo. Mo Afrika Borwa, go tšwa mafelelong a kgwedi ya Agostose go ya Oktoboro ke nako ya maleba.

Nako Ya Kgolo

Ginger e ka tšea dikgwedi tše seswai go ya go senyane go tšweletša dikamodu tša bogolo bjo maleba goba tuber ya puno ya ginger ya gare ga sehla ka Aprele le Mei tša go hlweka. Ginger ya ka morago ga nako e bunwa ngwaga wa morago ga pšalo ka June le Julae. Ginger ya ka morago ga nako e rekišwa e le foresee eupša e ka omišwa le go šilwa goba go gamolwa oli. Ginger ya pele e bunwa ka Feperware le mathomong a kgwedi ya Matšhe go dikgwedi tše thlano go ya go tshela ka morago ga pšalo, pele dikamodu di thoma go tšwa digwaši. Ginger ya pele e ka bunwa ka diatla go thibela go di senya le go gobatša dikamodu gomme e dirišwa go ditšweletšwa tša go bolokwa.

Nontšho

Ginger ge e bjetšwe ka mokgwa wa semotšhene e hloka phepo ye ntši ka lebaka la maemo a godimo a dibjalo tše kikitlanegobjala go kgonthiša poelo ye botse. Bjale le ka mehla, sekaseka mmu wa gago ka tshwanelo go tseba dinyakwa tša phepo tše nepagetšego. Go ka ba kaone go lema dibodi tša palo ye lekanego go swana le manyoro goba mmutedi go kgwedi ya pele ga pšalo. Bjalo ka tlhahlo o k šomiša mekgwa ye latelago ya menontšha.
Ka morago ga pšalo, mola dikamodu di dutše gabotse, ka morago ga nošetšo ya pele ka beke ya mathomo ya go dibeke tše lesome ka morago ga pšalo o ka gaša dikilogramo tše magareng ga 350 le 500 godimo ga hektare ya 2:3:4 (30) go bapa ga direi tša ginger. Motswako wa go swana o ka dirišwa mo dibekeng tše 10 morago ga pšalo le gape mo dibekeng tše 16 le go dibeke tše 24 morago ga pšalo. Hlokomela kgolo le tlhabollo ya dikamodu mo sehleng sa go mela. sefothedi sa lota mohlala se lokile le sona go kgonthiša gore dibjalo tše di gola ka mokgwa wo itekanetšego.

Nošetšo

Ke mokgwa wo mobotse wa go diriša khupetšo ya dibjalo mo direing. Se se dira gore mmu o se ke wa lahlegelwa ke monola le go laola go mela ga mengwang. Ginger e dira gabotse mo mafelong a na lego pula kudu, ka fao go bohlokwa go nošetša nako kamoka ya kgolo. Lenaneo la nošetšo le ka ba magareng ga 45 le 50 millimetres ka beke. Ke kgopolo ye botse go lokela disensara tša moyameetse go laola monola wo o lego mmung.

Translated by Lebogang Sewela