Umkhicito we Nyama ye Lidada

©Ramon Velasquez

Kufuywa kwelidada kwentela inyama yalo yimakethe lencane eNingizimu Afrika netintfo letincane tetintfo tekufuywa letiniketa tindzawo letitsengisa kudla, labanye batsengisi, imakethe yebafuyi, kanye nalokucondzene nesive.

Nomakunjalo, inyama leningi yelidada idliwa eNingizimu Afrika ichamuka eThailand, eHungary, eChina nase Brazil. Lababangenisi, ngisho noma bashiphile kunenyama yelidada yase South Africa, ayitsatfwa njengelizinga lelifanako njengelinani lelishiphile lelidada lelikhuliswe laphindze laniketwa yi South African duck.

Emadada aphindze afuyelwe emacandza, phansi kanye netimphiko kanjalo nemkhicito we foie gras - lapho khona letibindzi letinemafutsa endlela letsite-yekupha emadada (ikakhulu) kanye nema hansa. Lomkhicito we foie gras yintfo lengekho emtsetfweni eNinigizimu Afrika ye Madada.

Bakhiciti be Nyama yeLidada Mhlaba Wonkhe

Liningi lenyama yelidada (ngetulu kwa 80%) ikhokhwa eAsia, ne China njengemkhiciti lonkhulu wenyama yelidada emhlabeni wonkhe. iChina nomakunjalo, nguyona lenkhulu lengenisa inyama yelidada. Loku kufaka kutsi iChina nguyona idla umkhicito wenyama yelidada layo.

Tindzawo letintsatfu letisetulu letingenisa inyama yelidada mhlaba wonkhe yi Saudi-Arabia, iGermany (Jalimane) ne France. Bakhiciti base Afrika labahambela ku 2% wenyama ye lidada, nebakhiciti labanekekile base Egypt (Gibhithe) nase Madagascar.

Kuhlanganiswa kwe Lidada

©CreativeCommons by Gnuckx

Kuhlanganiswa lokubalulekile kwema dada kwentela umkhicito wenyama ngema Pekin, Muscovy, Aylesbury ne Rouen.

Lelidada le Pekin, lelivela eChina, lidada lelimhlophe lelinemlomo lo orange lokhanyako kanye ne sicholo lesicondzile. Likhula kancane kune Aylesbury kepha yinhlobo lekhulako lesetjentiselwa inyama yekutsengiswa mhlabawonkhe, kufaka ekhatsi iNingizimu Afrika. Emadada ePekin acinile futsi akhuliseka ngekwentsengo kune Aylesbury. Lama Pekin atalela emacandza langaba likhulu nemashumi lasitfupha ngemnyaka phindze asetjentiselwe sidzingo lesitsite sekuhlangana - kwentela emacandza kanye nemkhicito wenyama (‘Perking ligama lekudla lokwatiwako).

Lelidada lelikhulu le Aylesbury lelisuka eEngland linemtimba lomudze, lobanti nemlomo lophinki lohhwabile kanye netimphiko letimhlophe. Libitwa ngekutsi ‘White English’ le Aylesbury ihlanganiselwa lenyama yayo lemhlophe kanye nebumhlophe lobuphansi. Lenyama ye lidada le Aylesbury ayinalo libala ngoba ikhokha emacandza lalikhulu nelishumi ngemnyaka.

Le Muscovy (lephindze ibitwe nge lidada le Barbary) lidada lelivela kusuka eSouth America phindze likhombe kudla lokuningi - kuya - ebukhoneni benyama. Le Muscovy inetimphiko letimhlophe naletimnyaka lo mphunga kanye nenyamana lebovu ngasemehlweni nasemlonyeni. Leli lidada tilwane letikahle ngekuyaluka, alibangi umsindvo, alisheshi litsatsele etifeni noma kumagciwane phindze lihlanganiseka kahle esimeni lesibandzako sesimo selitulu. Le Muscovy italela emacandza lalikhulu ngemnyaka.

Lelidada le Rouen lelisuka eFrance phindze lifane ne Mallard noma lidada lesiganga ngekubukeka kwalo, umtimba lomphunga kanye nelimuva lelinemibala kanye nentsamo. Umlomo welidada le Rouen ubanti phindze u orange nemabala lamunyama. Lelidada lelikhulu linemutimba losikwele kantsi linguleliyaluka kahle, kepha likhula kancane. Lingatalela emacandza lalikhulu ngemnyaka.

Emadada eMule aphindze asetjentiselwe inyama yawo kanye nesibindzi lesinemafutsa (foie gras) umkhicito. Le Mule ngulehlangene nelidada le Moscovy kanye nalelinye licembu lelidada kwentela kukhokha lidada le sterile. Lelidada le Mule likhokha inyama phindze liyatsandvwa ngetindlela letiningi tekuphila ngemjikelo.

Ema Indiana Runners ne Khaki Campbells ngulatalela emacandza phindze avame kusetjentiselwa ekukhiciteni emacandza.

Yini Lidada le Peking?

©Lunghaiu Wandloa

‘Lidada le Peking’ ligama lenhlobo yelidada lelisetjentiselwa umkhicito wenyama, libe ‘Lidada le Peking’ kuligama lekudla kwe culinary.

Lidada le Peking lentiwe ngekufutfwa ngemoya emkhatsini wesikhumba kanye nenyama ngaphambi kwekuphekwa. Lelidada liyatfoswa bese lesigogo lesishile kanye nalenyama kudliwa ngekuhluka. Lenyama yalelidada idliwa ne sosi ye hoisin phindze igocwe ne anyanisi lebubendze ngetigadla leticinile.

Translated by Phindile Malotana