Ku fuyiwa ka masekwa ya fuweriwa nyama I makete wuntsongo swinene e Afrika Dzonga laha kunga na mapurasai yantsongo swinene lawa ya phakelaka mavhengele ya swakudya, vaxavisi vanwani ti makete ta mapurasi xikan’we naku xavisela vatirhisi.
Hambiswiritano, nyama yotala ya selwa leyi dyiwaka laha Afrika Dzonga yitisiwa kusukela e tikweni ra Thailand, Hungary, China na Brazil. Nyama leyi humaka ematikweni lawa, hambi leswi yinga chipa kutlula nyama ya sekwa ya laha Afrika Dzonga, yitekiwa yingari ya khwalithi leyi fanaka na ya masekwa lawa ya tifambelaka yanga pfaleriwangi lawa ya kurisiwaka naku phakeriwa hi vafuwi va masekwa va Afrika Dzonga.
Masekwa ya tlhela ya fuweriwa ku kuma matandza, tisiva xikan’we na vuhumelerisi bya foie gras - leswi kunga swivindzi leswingana mafurha swa masekwa lawa ya phameriwaka xikan’we na muxaka wa geese. Vuhumelerisi bya foie gras abyi pfumeleriwanga e Afrika Dzonga kambe ku xava kusuka eka matiko mambe swa pfumeleriwa.
Vahumelerisi va Nyama ya Sekwa Emisaveni Hinkwayo
Nyama yotala ya sekwa (over 80%) yi humelerisiwa e Asia, loko China riri muhumelerisi nkulu wa nyama ya sekwa emisaveni hinkwayo. China, hambiswiritano, hirona muxavi nkulu wa nyama ya sekwa. Leswi swivula leswaku China hirona ritirhisaka ngopfu nyama ya sekwa leyi riyi humelerisaka.
Vaxavisi nkulu vale henhla vanharhu va nyama ya sekwa I tiko ra Saudi-Arabia, Germany, na France. Afrika yi humelerisa kwalomu ka 2% wa nyama ya sekwa, laha kunga na matiko yofana na Egypt na Madagascar tani hi vahumelerisi nkulu.
Tinxaka ta Masekwa
Tinxaka totala ta nkoka ta muxaka wa masekwa lawa ya humelerisiwelaka nyama I Pekin, Muscovy, Aylesbury and Rouen.
Muxaka wa Pekin duck, lowu tumbuliukeke kusuka e China, I sekwa robasa leringana xikandza xa muhlovo wovonikela swinene wa orange ritlhela riyimeka swinene. Rikula hiku nonoka kantsongo loko ripimanyisiwa na Aylesbury kambe I muxaka lowu tirhisiwaka ngopfu eka kuhumelerisiwa ka nyama yo xavisa emisaveni hinkwayo, kukatsa na Afrika Dzonga. Pekin ducks ri tsindziyerile nyana naswona swichipile kuri kurisa kutlula Aylesbury. Sekwa ra Pekin ritshikela ku fika eka 160 wa matandza hi lembe naswona ringa tirhisiwa tani hi muxaka lowunga humelerisiwaka swikongomelo swotala - kungava vuhumelerisi bya matandza kumbe nyama (‘Peking’ I vito ra swakudya swa ndhuma).
Lerikulu ra Aylesbury kusuka e England rina miri woleha no anama xikan’we naku enta riva na xikandza ya pink wovonikela kutani riva na tisiva tobasa. Ekusunguleni ari vitaniwa ‘White English’ muxaka lowu wa Aylesbury wu fuyeriwa nyama yarona yobasa. Nyama ya sekwa ra Aylesbury ayina muhlovo hikwalaho ka tisiva letinga mirini tobasa hinkwato. Muxaka wa Aylesbury i muxaka wa ndhuma swinene lowunga tshikelaka kwalomu ka 110 wa matandza hi lembe.
Muxaka wa Muscovy (lowu vitaniwaka Barbary duck) i sekwa leri tumbulukeke e South America naswona rikombisa leswaku swichipile ku riphamela. Muscovy rina tisiva tobasa xikan’we na ntima kumbe mpun’wa laha ringana muvala wotshuka laha xikandzeni xikan’we na laha non’weni. Masekwa lawa ya kota ngopfu kutilavela swakudya hi woxe, naswona aya rhasi, aya khomiwi ngopfu hi mavabyi naswona muxaka lowu wu kondzelela maxelo yo titimela. Muscovy ritshikela kwalomu ka 100 wa matandza hi lembe.
Leri ro saseka ra Rouen ritumbuluka kusuka e France naswona rifana na Mallard kumbe wild duck hi xivumbeko xa rona, miri wa mpun’wa xikan’we na nhlana na nhamu swa rihlaza. Nomo wa Rouen duck wu anamile naswona iwa muhlovo wa orange wuva na swicoticoti swantima. Masekwa lawa yakulu yana miri wa xibokisani naswona yakota ngopfu kuti lavela swakudya hi woxe, kuriku yahlwela kukula. Yatshikela kuya fika eka 100 wa matandza hi lembe.
Mule ducks nawona ya tirhiseriwa nyama na vuhumelerisi bya xivindzi xonona (foie gras). Mule I mpfanganyiso wa Moscovy duck xikan’we na tinxaka tin’wana ta masekwa kuva kuhumelerisiwa sekwa leri. Sekwa ra Mule rihumelerisa nyama yolala swinene naswona hileyi yitsakeriwaka ngopfu eka tindzhawu leti vanga laveki kunyuhela.
Indian Runners na Khaki Campbells i masekwa lawa ya tshikelaka swinene matandza naswona yatala ku tirhisiwa eka vuhumelerisi bya matandza ya masekwa.
Xana Iyini Peking Duck?
‘Peking duck’ i vito ra muxaka wa sekwa lowu tirhisiwaka eka vuhumelerisi bya nyama, loko ‘Peking duck’ kuri vito ra swakudya.
Peking duck yi endliwa hiku cheriwa moya eka nhlonge xikan’we na nyama loko kungase swekiwa. Kutani sekwa ri katingiwa kutani nhlonge leyi yoxawula na nyama yakona swiphameriwa hiku hambana. Nyama ya sekwa yi phameriwa na hoisin sauce kutani swiphutseriwa na tinyala endzeni kati pancakes to lalas.
Translated by Ike Ngobeni