Zwa u fuwa sekwa u tshi khou itela nama na maraga une wa vha mutuku Afrika Tshipembe hune ha vha na mavhengele a zwiliwa ane avha matuku vhane vha thusa nga u fha nama ya sekwa na kha vhathu uya nga u fhambana.
Naho zwo ralo vhunzhi ha nama ya sekwa ine ya vha uri iya liwa Afrika Tshipembe i vha i tshi khou bva Thailand, Hungary, China na Brazil. Hezwi i tshi da, naho huna uri ai duri u fana na ine ya vha uri ndi ya Afrika Tshipembe, dzi vha dzi sa dzhiiwi sa dzine dza kona u dipalela, dzi vha dzi tshi khou rengiswa nga vha South African duck farmers.
Masekwa aya dovha a fuwelwa makumba, down na mithenga na u bveledziwa ha dzi foie gras - hune ha vha tshivhindi tshine tsha vha uri tsho khwatha kanzhi na geese. U bveledziwa ha foie gras a zwo ngo tendelwa Afrika Tshipembe.
Vhabveledzi Vhahulwane vha Nama ya Sekwa
Vhunzhi ha nama ya sekwa (ine ya fhira 80%) i bveledziwa Asia, na China sa vhone vhabveledzi vha hulwane vha nama ya sekwa kha lifhasi. China naho zwo ralo vha kha vhuimo ha vhuraru kha ubvisa nama ya sekwa i tshi ya kha manwe mashango. Hezwi zwi vha zwi tshi khou amba uri vha China vha vha vha tshi khou tou dilela nama ya vho ya sekwa.
Kha shango lothe vhane vha vha kha vhararu vhahulwanesa vha u bveledza nama ya sekwa ndi vha Saudi-Arabia, Germany, na France. Vha Afrika vha bveledza 2% ya nama ya sekwa, hune vha vha na vhabveledzi vhane vha vha vhonala vhane vha vha vha Egypt na Madagascar.
Tshaka dza Masekwa
Vhunzhi ha dzine dza bveledza nama ndi Pekin, Muscovy, Aylesbury na Rouen.
Pekin duck, ine vhubvo ha hone ha vha China, ndi sekwa line la vha na muvhala mutshena na mutshila une w avha na muvhala wa swiri na murahu hune ha vha uri ho tou ima tswiii. I hula nga zwituku u fhira Aylesbury fhedzi kanzhi ivha itshi khu fuwelwa uri nama yalo i kone u liwa kha shango lothe, ho kateliwa na Afrika Tshipembe. Masekwa adzi Pekin avha o khwatha na u kona u aluswa arali u tshi khou toda zwa vhubindudzi u fhira Aylesbury. Pekin iya kona u kudzela makumba ane aswika 160 nga nwaha inga shumiswa sa tshithu sha u bambela - zwothe makumba na u bveledziwa ha nama (‘Peking’ ndi dzina la zwiliwa zwine zwa divhea).
Hei ine ya vha khulu ya Aylesbury ibva England ina mukulo mulapfu, na yone ya lapfa ya vha na muvhili wo tsaho na mutshila une wa vha na muvhala wo thanyaho wa pinki na mithenga mitshena. Ine nga mvelo ya vhidziwa upfi ‘White English’ hei Aylesbury i vha i tshi khou fuwelwa nama ya yo tshena na down tshena. Nama ya sekwa la Aylesbury a ina muvhala nga mulandu wa mithenga ine ya vha mitshena u mona na muvhili wothe. Aylesbury ndi tshine tsha divhelwa nama tshine tsha nga kudzela makumba a 110 nga nwaha.
Muscovy (ine ya dovha ya vhidziwa upfi Barbary) ndi sekwa line vhubvo halo ha vha South America la dovha la vha la vhudi kha u la na u li lisa. Ina mithenga ine ya vhamitshena na ya gireyi la vha na muvhala mutsuku nga hafha u mona na mato na mutshila. Haya masekwa aya kona u dipalela, ha na phosho, aya kona u kondelela malwadze na u kona u dowela hune a vha atshi khou aluwa hone. I ya kona u kudzela makumba a100 nga nwaha.
Ha vha na la u naka line la vha Rouen li bva France li vha li tshi khou sumbedza Mallard kana sekwa la daka na mbonalo ine ya vhonala, na muvhuli wa muvhala wa gireyi na muvhala mudala nga murahu na kha mutsinga. Mutshila wa hone wo phadalala na muvhala une wa nga wa swiri na mavhala matsu. Dzina muvhili une wa vha na tshivhumbeo tsha square dzi ya kona vhukuma u di palela, fhedzi dzi hula nga zwituku. Dzi ya kona u kudzela makumba ane aswika 100 nga nwaha.
Mule dzi ya kona u fuwelwa nama na tshivhindi tshine tsha vha uri tsho khwatha (foie gras). Hu vha ho tanganiswa sekwa la Moscovy na dzinwe dzi tshaka dza masekwa uri hu kone u bveleledziwa sterile duck. Mule i bveledza nama ya lean na hone iya themendeliwa vhukuma ngauri hupfi nama ya hone ina mutakalo.
Indian Runners na Khaki Campbells ndi dzone dzine dza tou kudzela makumba nga vhunzhi nahone dzi vha dzi tshi khou shuma hune ha vha hu tshi khou bveledziwa makumba a sekwa.
Ndi Mini Pecking Duck
‘Peking duck’ ndi dzina la lushaka lwa masekwa anea vha tshi khou fuwelwa u bveledza na nahone huna uri ‘Peking duck’ hu dzina la zwinwe zwiliwa zwine zwa bikiwa.
Peking duck itwa nga u putedza muya vhukati ha lukanda na nama nga murahu ha musi u saathu bika. Ubva hafho sekwa li ya kona u gotshiwa na omisa lukanda nama ya kona u fhiwa vhathu nga u fhambana. Nama ya sekwa iya kona u liwa na hoisin sauce wo i tanganisa na nyala ya spring kha dzi pancake dza u khwatha.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe