Imbali ya Phayinaphu - Umutsi weSintfu Lojwayelekile

© Roger de la Harpe
Lokubukeka lokwehlukile - kwembali yaphayinaphu ngulesitjalo lesihlabako lesimelele phayinaphu loyimbali loluhlata. Ijwayele iNingizimu Afrika, letimbali takhe letimtfubi-lonebuluhlata titfwelwe ngulokuhlabako lokudze kanye nesicumbi lesihlulata 'semacembe' ngetulu. Le Eucomis autumnalis iphindze ibitwe krulkopiie (ngesiBhunu), ubuhlungu becanti noma isithithibala esimathunzi (ngesiXhosa) umathunga, ukhokho noma umakhandakantsele (ngesiZulu). Le Eucomis nawuyiyisa ku Greek yi eukomos - 'tinwele letinhle', autumnalis uchaza sikhatsi setimbali kanye nekuhluma.
Nomanje lemphandze lesandingilizi itfwele phoyizini, belaphi besintfu basebentisa inhlanganisela emantini noma lubisi njengekwekwelapha buhlungu basemgogodleni, buhlungu besisu, buhlungu besisu lobubi ebantfwaneni kanye ne flatulence. Ingasita nekucedza libhabhalazi, sifo sasecansini Kanye nekubanga kutala. Emacembe esitjalo lahlukene kabili (kuvelela) lokutfolwa kulembali yaphayinaphu inemsebenti futsi iyasha kantsi futsi iyabola.
Lucwalingo lolwentiwa yiNyuvesi yase Natali yatfola kutsi lamacembe etitjalo letincane kanye naletimphandze letitindingilizi kanye netimphandze letitsetfwe etitjalweni letindzala tibonise indlela lesetulu yekusha, netigaba letikhula kuya ngasekupheleni kwekukhula kwesikhatsi. Loku kuchubeka nekuvumela kusetjentiswa kwemacembe kanye netimphandze letitindingilizi talembali yaphayinaphu ekulapheni umkhuhlane kanye nebuhlungu lobuhambisana nekusha.
Ngekwengeta, E. autumnalis nguyona isetjentiswa kakhulu njekwekwelapha lokumacembe nawelapha nawuhlindziwe kanye nekwelapha ematsambo laphukile la Ningizimu Afrika.
Lemphandze yaphayinaphu lesandingilizi nguyinye lengumutsi lojwayelwe losetjentiswa belaphi besintfu kantsi nekuvuna etigangeni sekwente lesitjalo saba senkingeni yekuphatfwa kabi futsi ayisekho nyalo. Lokufundziwe kukhomba kutsi linani lelisemkhatsini lalemphandze lesandingilizi leyatsengiswa kwentelwa kwenta umutsi lehla emkhatsini wemnyaka wa 1995 kuya ku 2001. Loku kwatsenjwa kutsi kwabangwa yindlela leyaphatfwa ngayo kabi.
Alishumi emacembu aletitjalo eningizimu afrika latfolwa endzaweni yetjani lobumanti emontane, eceleni kwemifula kanye nemahlatsini lase Eastern Cape kuya etindzaweni letiphakeme eZimbabwe. Titjalo letincane tenteka (nangabe letimphandze letitindingilizi tengeteka), kujutjwa kwemacembe kanye netindumbu. Sitjalo lesihlabako sasengadzeni, lembali yaphayinaphu ivame kuhlanyelwa emasse ematjeni lapho ingamela umhlaba lomubi kanye netimvula tasebusika, kepha tingenta kahle nemhlaba lovutsiwe.

Inchazelo Yemutsi

Lwati lwalemfundvo kanye netidzingo telwati kuphela ngekutsi kungahle kungatsatfwa njengekucebisa ngekwemutsi. Lolwati alukahlelwa kutsi lumelele kucebisa ngekwemutsi noma kwelapha lokunikwa tati letibuke temphilo.

Translated by Phindile Malotana