Grapefruit ke lepastere leo le tšweletšego ka go kopanya pummelo spelt pomelo (e ngwalwa gape bjalo ka pomelo) le namune ya go tanta. Bjalo ka leswa go lapa la tša senamune, grapefruit e thomile go hlalošitšwe ka 1750s, ke Moruti Griffith Hughes go sehlakahlaka sa Babados. O ile a e bitšwa “seenywa sa go iletšaya” sa Babados, bjalo ka ge batho ba bangwe ba be ba dumela gore seenywa se na le kgokagano le mohuta wa mohlare wa Serapa sa Eden sa bobe le botse.
Leina la “grapefruit” le kgethilwe, ka lebaka la tsela yeo seenywa se golago, ka tsela ya dihlopha tša merara. Horticulturists ya Amerika mathomong ba be nyaka go bitša mehuta ye “Pomelo”, eupša phetolo ya leina e be e gakantšhwa le “Pummelo” gomme gwa šala leina la “grapefruit”.
Tšweletšo ya Boditšhabatšhaba
Grapefruit e atlega ka mo diklimate tša thokomolatšatši tše borutho. Bjalo ka ge go bontšhwa ke Tridge, Tšhaena ke batšweletši ba bagolo. Ka 2018, e rwele seripagare sa tšweletšo ya grapefruit ka moka tše di tšweleditšwego mo lefaseng. United States ke batšweletši babodi, e rwele fela 8% ya palomoka ya tšweletšo.
Ka ntle le go fihlelela 4% ya palomoka ya tšweletšo, Afrika Borwa e rwele 25% ya diromelwantle tša grapefruit ka 2018. Se se dira gore Afrika Borwa e be moromedi wo mogolo wa grapefruit go fihla gabjale. China e tšere maemo a bobedi, ka 12.7% ya diromelwantle.
Netherlands ke moromedi wo mogolo wa grapefruit ka 16.6% ya dithoto ka moka tša go tšwa dinageng tša ka ntle, ka 16.6 grapefruit (grapefruit e rekwa go tšwa dinageng tša ka ntle ka nepo ya go phuthelwa e be di romelwa ka ntle). Le ge go le bjalo re swanetše go gopola gore Netherlands gantši e phatlalatša dithoto tša yona go dikarolo tše dingwe tša Yuropa. Russia e latelago ka Netherlands ka 10% ya ditšwantle tša grapefruit ka moka
Tšweletšo ya Afrika Borwa
Ka 2018, Afrika Borwa, gammogo le Zimbabwe, di bile le palo ya7 886 ya dihektare tše di ngwadišitšwego ya diromelwantle tša grapefruit, ka ge di begile ke (Citrus Growers Association). 50% ya tikologong ye e be e le mo Limpopo, se se dira gore e be selete se se golo sa tšweletšo ya ya thomelontle, e be go latela Mpumalanga, yeo e rwelego 20% ya lefelo la tšweletšo.
KwaZulu-Natal ke ya boraro, ka 9% ya tšweletšo. Mola Kapa Leboa le Swaziland di arabela 6% le 5% ya palomoka ya lefelo leo le ngwadišitšwego la diyantle. Mafelong a mannyane le ona a ngwadišitšwego ka mo Bohlabela le ka Kapa Bodikela. Zimbabwe e arabela 118 ha ya palomoka ya palomoka ya lefelo leo le ngwadišitšwego la diyantle.
Mehuta
Bontši bja mehutahuta e bjetšwe, gomme Star Ruby le Marsh di tumile kudu. Star Ruby e rwele go feta 80% ya palomoka ya lefelo leo le ngwadišitšwego go romela ntle ka 2018. Mola Marsh e le lefelo la bobedi, ka bonnyane bja 10% ya lefelo le.
Star Ruby e tšweleditšwe ke Ngaka Dick Hensz ka mo Texas ka peu ya grapefruit sebonega teng sa Hudson. (irradiated Hudson grapefruit). Mehuta ye e theilwe e be ya lokollwa ka bo-1970, gomme dipeu tša mathomo di ile tša fihla mo Afrika Borwa ka 1972.
Seenywa se na le letlalo le serolwane le bokamorago bjo khubedu boithekgo le mokgopa wo hubedu. Mohuta o dira bokaone ka mo Afrika Borwa go feta kua United States, o tšweletša dienywa tše kgolo go feta tše nnyane tše mmalwa.
Marsh e tšweleditšwe ke CM marsh ka mo Florida ka 1860s go tšwa go dibjalwana tša go tšwa go mohlare wa Duncan mo thotong ya Mdi Rushing. O tšere budwood go phatlalatša go tšwa go mohlare yo mogwe le yo mongwe, ge a bona gore ga e na dipeu e be a thoma go rekiša budded. Seenywa ke se segolo ebile se na le mmale wo mošweu, ga se na dipeu gomme se šomišwa kudu go lewa le go dira todi. Nako e telele, seenywa se be se le khalthiba ye e bjetšwego kudu ka mo Afrika Borwa.
Sehla
Sehla sa dinamune ka mo Afrika Borwa se thoma la Matšhe go fihla ka Julae, go ya ka mohuta le klimate.
Mmaraka
Bontši bja grapefruit tša Afrika Borwa di rekišwa ka moše wa mawatle, ka mmaraka wa diromelwantle wa go lekana 70% ya dithekišo ka moka ka 2017. Tsepedišo ya mmarakeng wa go šongwa o rwele 27% gomme mmaraka wa gae o rwele 1% ya palomoka ya thekišo.
Yuropa ke naga ye golo ya diromelwantle, ka 40% ya bogolo ka 2017, mola Asia e rwele 25% ya bogolo.
Tšhomišo
Grapefruit e na le tatso ya go baba. E ka lewa mo dijong tša mesong, bjalo ka seneke, goba e šomišwa ka gare ga salate. Ebile e šongwa ka gare ga tarts, jellies, marmalade, le dino.
Ke seenywa sa makhura/calorie a ka fase, ebile e na le maemo a godimo a phepo le tlhale, ke ka lebaka leo gantši e akareditšwe mo lenaneo la go fokotša mmele. E na le gape le meetse a mantši, ka fao e tloša komelelo.
Translated by Lebogang Sewela