Dinamune tša bose tša setlogo ka Leboabohlabela bja China gomme tša bolelwa ka dingwalong tša ka China ka pela bjalo ka 314 Pele ga Kresete. Barekiši ba Mantariana le baseša sekepe ba Mapotokisi ba phatlaladitše mehuta ya dienywa go tšwa ka dinageng tša leboabohlabela bja Intia le borwabohlabela bja China go dinaga go ya dinageng tša Watlelegare ka bo1450 le bo1500. Dinamune mathomong di be di šomišwa fela bjalo ka mabaka fela a phodišo, eupša ka nako e sa fetšego pelo e bile seenywa sa go tura se se beetšwego bahumi fela.
Namune e tšweletše go ba lepastere go tšwa ka mandarin le pummelo. Leina ‘namune’ le tšwa lentšung Sanskrit nāranga, gore ba bantšhi ba dumela gore ‘monkgo’. Mmala wa namune o ne wa bitšwa ka seenywa gomme e sego ka tsela ye nngwe. Lentšu le be le šetše le le gona ka go hlatholla seenywa ka bo1300, mola leina la mmala le hlahile fela ka morago ga mengwaga ye makgolo a mabedi a go feta.
Tšweletšo ya Boditšhabatšhaba
Bjalo ka ge go bonwe ka Tridge, dinamune di swere maikabarelo a 50% ya lefase ka bophara tša senamune tša tšweletšo gomme ke seenywa se se lemilwego kudu go tloga ka 1987. Brazil ke motšweletši wa godimo kudu, o tšweletšago go fihla 24% ya ditone tše dimilione tše 73 tša dinamune tše tšweleditšwego ka 2017. Se se latelwa ke China le India tšeo ka go latelana di tšeago maikarabelo a 11.5% le 10.3%. Aforika Borwa e kgathile tema ka 1.9% ya palomoka ya tšweletšo ya namune.
Ka pegong, ye e bitšwago Global Market Update, boleng bja diromelwantle bja lefase ka bophara bja dinamune ko akanywa ka go ka dibilione tše 6 tša Dolara Ya Amerika le bokaakang bjoo bo ka bago 7.3 bja dimilione tša ditone. Spain ke moromelantle o mogolo go feta, e rwele maikarabelo a 25% ya diromelwantle tša namune ka moka ka 2018. Aforika Borwa e rwele maikarabelo a 14.5%, Egypt ke 12.6% le Amerika go ka ba 12% ya palomoka ya bontšhi. Amerika e rwele maikarabelo a 11.8% le Netherlands ka 5.6%.
Fora, China le Jeremane e e le ba barekantle ba bokgolokgolo bao ba rekago dithoto dinageng tša ntle ka 2018, ka go k ba 6% go 7% ya diromelwantle. Mola Netherlands le Hong Kong, ye nngwe le ye nngwe e rwele maikarabelo a magareng ga 6% le 7% ya ditšwantle.
Tšweletšo ka Aforika Borwa
Morago matšatšing a kgale, basesiši ba bantšhi ba hlokofetšego ka menyane - bolwetši bjo bo tšwago mo tlhokegong ye kgolo ya Vitamine C - ka lebaka la dijo tša bona tša go sa akaretše ditšweletša tše foreše. Go rarolla bothata bjo Dutch East India Company e hlomile lefelwana ka Motse Kapa moo bagwebi ba bego ba dikologa Kapa ka kgwebišano le India le go feta, ba bego ba ka gwetša ditšweletša tše foreše.
Mehlare ya namune ya mathomo e be ya tlišiwa go tšwa dinageng tša ka ntle go tšwa ka St Helena go tla Aforika Borwa ka sekepe sa go bitšwa, The Tulp, ka 1654 le dithoto tša go tšwa nttle go tšwa India ka go latelago ka pela ka morago ga moo. Mathomong, mehlare ya namune ye 1162 ya namune e bjetšwe ka Company Gardens ka Motse Kapa go bapa le dienywa tše dingwe tše ntšhi le merogo. Dinamune tš mathomo di ba tša kgiwa ka 1661.
Balemirui ba ba mpsha ba go fihla ka pela ba thomile go tšweletša dinamune go tšwa dithotong tša setlogo ka Company Gardens, seo se feleleditšego ka tšweletšo ye e phatlaletšego go ya ka dikarolong tša go fapafapana tša naga. Lehono, Aforika Borwa ke moromedi wa dithoto o mogolo go feta wa namune ka Borwa bja Aforika. Se se rwele maikarabelo a fetago 60% ya diromelwantle tša Borwa bja Aforika. (Bala ka bontšhi ka Tšweletšo ya Namune ka Aforika Borwa).
Ditšhomišo
Dinamune di ka tlhakgalelwa ka mekgwa ya go fapafapana e lego: ye foreše, e dirilwego matutu, go apewa, ka go paka, ka diteyeng, tša ka bolekaneng goba ka marmalieting. Dikenywa tša bodinamune gape di šomišwa gape bjalo ka dijo bjalo ka setswaki sa ka iintastering, ka intastering ya go hlwekiša, gammogo le bjalo ka ditšweletšwa tša sefahlego.
Dinamune di phuthelwa ka dikholego tša maphelo. E humile ka dibithamini, kudukudu A le C, diminerale, dibolayatwatši le tlhale. Mola dinamune di le esiti, di nago le diminerale tša letswai tše di thušago go ntšha letswai ka mmeleng le go kaonafatša tšhilego ya dijo.
Translated by Lawrence Ndou