Mohlare wo wa dintlha tše nnyane ka morago o gola mo Amerika gomme o theilwe ka morago ga Spain monk Francisco Ximenez. ‘Caffra’ e tšwa go leina la pele la lefelo kua Kapa-Bohlabela - kaffraria. (Ximenia caffra e ka gakantšhwa le Ximenia americana eupša matlakala a X. americana a na le mmala wo tala le dikenywa tše serolwane sebakeng sa khubedu.) Mohlare wa sephelakadingwe o ka hwetšwa ka dikarolong tša molatšatši a bohlabela bja Afrika fao o golago ka maatla ka ge o ikgokaganya le medu ye mengwe. O rata maemo a letšatši, e kgona go kgotlelelago komelelo le tšhwaane ye lekanetšego. Poreima ya boddila a gola go fihlela 50 cm ka ngwaga gomme e dira sethokgwa se botse.
Dikenywa tše, tša go baba di ipshinwa ke dinonyana, diruiwa (go akaretšwa giraffe le antelopes) gammogo le batho bao ba di šomišago go beakanya jamo le difološetši. Poreima ye tala e kaone ge e lewa e butšwitše gannyane, e omile gannyane gomme e na le tatso e nyakilego go swana le prune. Sebopego le mebala e a fapana go thoma ka mmala wa serolane le go ya go wo fifetšego, seenywa sa poreima ye bodiila se bunwa ka sehla selemo sa pula go tloga ka Nofemere go ya go Matšhe.
Mehlare e ka buna 15-17 kg ya dienywa ka ngwaga. Gantši dienywa di tlogelwa ka gare ga meetse a go tonya go ena, ka morago kota e a ntšhwa, e be e hlakanywa le dimodu; e bedišwa go lefela. Batho ba Mazulu ba gamola dienywa ka gare ga meetse - matutu wa gona o a bedišwa, e be o kopanywa le bupi bja lehea go dira lefela le bodiila. Poreima ye bodiila e na le maemo a magolo a vitamine ya C le potasiamo (K) gomme e na le gape le proteine. Seenywa se na le peu ye tee ya tatso ye bose kudu ya go ba le 65% ya boteng bja oli. Oli e šomišwago go ditlolo tša sefahlego/mmele go dira gore letlalo le be boleta le go hwekiša letlalo.
Batho ba go feta 60 le diphoofolo ba alafa ke sebjalo sa poreima ye bodiila le malwetši a thobalano le malaria. Tšhomišo yenngwe ya bongaka ke ke go fokotša bohloko bja mahlo le tonsillitis (motswako wa matlakala), bjalo ka pheko ya diarrhoea (tsenelelo ya medu) le go alafa bohloko le Bilharzia (tsenelelo ya medu le matlakala). Medu a lerole a fodiša dišo, malwetši a TB le gomme ge e tshetšwe ka gare ga bjalwa, e šoma bjalo ka aphrodisiac, mola matlakala a lerole a alafa go se kgone go ima le letadi. Poreima ye boddila e mela ga bonolo go tšwa go dipeu gomme e bjalwa ka motswako wa 5: 1 santa ya noka le manyoro.
Molaetša wa Temoša Kalafong
Tshedimošo ke ya mabaka a tša thuto le tša tshedimošo fela gomme e ka se hlathollwe bjalo ka keletšo ya kalafo. Tshedimošo ga se ya go ikemišetša go tloša keletšo ya kalafo ye e abiwago ke bašomi ba tlhokomelo ya maphelo.Translated by Lebogang Sewela