Ke Eng Pearl Millet?

Tlhalošo le Tlholego

©Shanmugamp7

Pearl millet (Pennisetum glaucum) ke bjang bjo bo telele bjo bo kgonago go kgotlelela komolelo bjo bo golago go fihla 3 m ka botelele le matlakala a go swana le thipa, a medu ye botebo le dihlogo tša peu tša lehlaka. Medu ya boteba e dira gore sebjalo se kgone go kgotlelela komolelo gomme e bogale hkudu le ge e ka ba se phihlelelo meetse, ka fase ga bokagodimo bja mmu. Pearl millet e tšweletša mabele (dipeu) tša go jewa ke batho gomme sebjalo kamoka se ka šomišwa bjalo ka furu ya diruiwa.
Go dumelwa gore e hlolegilego mo dileteng tša Bodikela bja Leganata la Sahara mo Afrika ka mo mengwageng ye ka bago 4 000 ye e fetilego. Go a tsebega gape e le millet, manna (Seafrikanse), leotsa (Sepedi), nyalothi (ka Sesotho), inyouti (isiNdebele), mhuga, mhungu (Se-Tsonga) goba unyaluthi, unyawoti and unyawothi (Sezulu).
Pearl millet ke SADC) (Setšhaba sa Tšwetšopele sa Afrika Borwa) ke mabele a boraro a bohlokwa kudu mabapi le lefelo la tšweletšo ya mabele, dimilione tše 0.9 ha, le Namibia le Tanzania; ye nngwe le ye nngwe e ka bago 27%. Tšweletšo ya Pearl millet ye kgolo mo lefaseng ke India ka dimilione tše 11 tonnes tše tšweletšego ka ngwaga ka ngwaga wa (2014).
Gantši e bjalwa mo dinagamagaeng tša Afrika Borwa tša go oma le mo dileteng tša go fiša tša pula ya ka mehla.

Šomišo ya Pearl Millet

Theogo ya bolemo bja pearl millet, go tšweletša lehea, ke ka baka la dintlha tše di fapafapanago: Dinyakišišo tša maitekelo di dirile lehea gore le be le katlego go feta pearl millet le tshepedišo ye bonolo e dirile mabele goew šome ga bobolo. Se se feleleditše se dira gore lehea le bjalwa mo mafelong a sa swanelago le moo le ka se direge gabotse. Ka go fapana, pearl millet e buna ka tshwanelo mo mafelong a go fiša le a omilego kudu go tšwela pele go thekga poelo ye botse ya lehea (goba mabelethoro).
Go na le kwešišo ya gore pearl millet ke mabele a furu ya diruiwa, ga a swanele motho yo mongwe le yo mongwe ka ntle le bao ba bolawago ka tlala. Ye ke phošo. Pearl millet ke sejo sa mehutahuta sa go ba le 9% ya proteine, mehuta ya oli ye e bopago diaminoesiti tšeo di le go feta mabele. Gape e šilega go feta mabelethoro ka ge e na le tannins, tatso ya go baba. Pearl millet e dirišwa bjalo ka mabele a go swana le reise, folouru ka gare ga rotis, mo dijong tšeo di bedišitšwego, bogobe, couscous,, dino le dimumu.
Pearl millet e buna dipeu tša mabele tša (glueten-free), tša maemo a godimo enetši eupša ka glycemic Index ya ka fase (GI ya ka fase). E na le maemo a godimo a makhura, proteine, tshipi/iron, zinki le fosforo (P) - P e bohlokwa go kgolo ya marapo. Dipeu di ka lewa ge di apeilwe bjalo ka mabele, di ka šomišwa bjalo ka bjalwa goba e ka šilwa go dira folouru. Bjalo ka furu ya diruiwa, pearl millet e bjalwa go tšweletša furu goba furukepelwa, goba e ka ikhutša ge e le tala. Bjalo ka furu ya diruiwa, dipeu di ka lešwa diruiwa tša maphego, sebjalo se se tala se ka dirišwa go fudiša diruiwa goba go šomišwa bjalo ka furupeelwa le tšweletšo ya furu. Ditlamo tše sebjalo tše omilego di ka dirišwa gape go apeša mebanki, go apeša le go aga magora.

Translated by Lebogang Sewela