Hemp, bjalo ka mošifa wa Cannabis sativa, e na le maemo a fase a euphoric cannabinoid THC, e be e dirišwa bjalo ka karolo ya didirišwa tša go aga le mo dinakong tša kgale. Go fa mohlala, e dirišwa ke Baroma ba kgale go maatlafatša mortar mo leporogong le China e be šomiša motswako wa hemp, le limestone le oli ya tung bona go tswalela dikepe tša bona.
Mehutahuta ya Hemp ya Dirišwa tša go Aga
Mehutahuta ya hemp (Cannabis sativa) e šomišwa ka mo intastering ya go aga.
Motheo wa dithokgwa tša kutu ya hemp, di aroganywe go di tlhale tše telele e be di fokotšwa gore di be le dikarolo tše di bitšwago hemp hurd. Hurd e na le 70% ya dikutu tša hemp. Bogare bjo ba hemp bo na lr diteng tša mabapi le 70% yeo e dumelelago go kopana gabotse le limestone.
Hempcrete e dirwa ka go kopanya dithokgwa tša go segwa tša hemp thito le binder yeo e nago le hydraulic lime ya tlhago le palo ye nnyane ya samente. Hempcrete e dirišwa bjalo ka tšhireletšo “tlaleletšo” magareng ga dikota tša diforeime tša maboto.
Letlalo la ka ntle la fibrous goba bast fibres ya kutu ya hemp le a pšhatlwa go dira dikaralo tša dikota, matlakala a (semi-rigid) a tlhale ya hemp le felt ya hemp, ka moka di šomišetšwa tšhireletšo le go aga mabota. Matlakala a Hemp a ka dirišwa go tšea legato la mapai a galasetlhale.
Dipeu tša Hemp di a gatelelwa go tšweletša oli ya peu, yeo e dirišwago bjalo ka hlwekišo ya kota, (deck stain) le selo sa go omiša mo dipenteng.
Dikarolo tša Hemp tša go Aga Moago
Hempcrete e ka se kgone go tsenya mo legatong la ditlabakelo tše matlafetšego ka lebaka la gore e na le bokgoni bjo bo hlaelelago bja go swara boima. Le ge go le bjalo, hemp e na le mehola ye botse ya (thermal insulation) - godimo ya maemo a melawana. Gape, e dira gabotse bjalo ka ka “tlaleletšo” ya (lightweight) e tsena moya ebile e tswalegile.
Bjalo ka setlabekelo sa go aga, sa dumela monola, hemp e ka laola bošidi, go thibela phokafalo ka gare ebile e kgone go mona dilitara tše 14 tša meetse. Hemp gape e kgona go kgotlelela microbe le dikhunkhwane.
Hemp ke sebjalo sa go gola ka lebelo ka maemo a fase a meetse ebile ga e nyake dikhemikhale go godišwa goba go sepedišwa ka hurd. Go akanywa gore tšhemo ya hektare e tee (1) e ka buna ditoni/tons tše 8 tša hemp ya hurd. Se se lekane go fa ka ditlabakelo tša go aga moago wa go lekana 50 m2.
Go tlaleletša gape, hemp ke mohuta wa hempcrete ke sedirišwa sa (carbon-negative). Se se ra gore sebjalo se notlelo khaponetaeoksaete mo atmosfereng ka kelo ya godimo ya dikilogramo tše 110 - CO2 per m3 ya leboto la hempcrete.
Ka go hlokomela dilo ka moka tše botse tša hemp - (insulation), (breathability) and (CO2 sequestration) - tshenyegelo ya hemp e tla be e swana le (masonry wall insulated) ka 60 mm extruded polystyrene.
Meago ya Hemp mo Afrika Borwa
Feme ya Cape Town ya boagiteke e be e šomiša hemp bjalo ka didirišwa tša go aga go tloga ka ngwaga wa 2008. Mabaka a mangwe a magolo a go šomiša hemp e be e le phokotšo ya khapone ya tshepetšo ya kago, hemp’s superior insulation properties le bo bonolo ba yona go aga. Diteng tše di fetilego di laetša gore go aga ka hemp ga go nyake batho bao ba nago le bokgoni ba go aga meago.
Mo bontšing bja dintlo tša Afrika Borwa, hemp e be e dirišwa ka mokgwa wa tlaleletšo/infill ya hempcrete magareng diforeime tša mafapha a dikota. Ka mo Cape Town, moago wa 12-storey o agilwego (2019) ka go diriša hemp ka maboto a ka gare. Mehola wa se ke mehlala ya CO2, tšhireletš e šomago gabotse le phokotšo ya boima bja gare ga leboto.
Go tloga ka ngwgaa wa 2019 hemp hurd ka moka di rekwa dinageng tša ka ntle, kudu, go tšwa go United Kingdom le Fora. Didirišwa go tšwa go hemp trial crops ya Afrika Borwa di šomišwa mo tlhabollong ya dikarolo tša meago, eupša bjalo, ka ge go le bjalo, (2019) Ga go na le boleng mo ekonoming.
“Tšhomišo ya hemp mo intastering ya kago e na le bokgoni bjo bogolo bja go hloma mešomo le go fokotša kgolo mehlala ya CO2 ya intasteri ya kago ka bophara”, gwa realo Oliver Wolf wa go tšwa go WolfandWolf architects.
Intasteri e emetše Mmušo wa Afrika Borwa go dumelela balemi go godiša intasteri ya hemp. Mo lebakeng le, maAfrika Borwa ba nyakišiša mabaka a methopo ya hemp go tšwa dinageng tša kgauswi tša (South African Development Community: SADC) bao ba šetšego ba lemogile phenkgišanelo ya hemp go diekonomi tša bona.
Translated by Lebogang Sewela