Litchis di bitšwa gape lychees (Litchi chinensis Sonn). Ke senywa sa thokomolatšatši se tšwa go China. Seenywa se gola ka dihlopha mo mehlareng ye megolo yeo e ka tšeago mengwaga ye tshela go ya go ye seswai go tšweletša dibjalo ka botlalo. Mehlare ya Litchi mehlare e nyake monola wo montši le mmu wo gamologilego.
The South African Litchi Growers’ Association (SALGA) thekga le go laola tšweletšo ya litchi le papatšo ya ka mo Afrika Borwa gomme e ka thuša ka keletšo ya mekgwa ya taolo ya litchi.
Boso bja Litchis
Klimate e kaone ya litchis ke mafelo ao a nago le dilemo tša go fiša tše telele le pula ye e nago le bošidi bjalo ka ge seenywa se se hloka meetse kudu. Litchis di hloka marega a boripana, a go oma le ao a tonyago (tlase ga 15-20ºC) gomme ga di kgone go kgotlelele tšhwaane. Poelo ye kaone ya litchi e fihlelela ka mafelong ao a nago le boso bja selemo sa magareng ga 25-30° C le monola wa godimo ga 60%.
Go Godiša Litchis
Dikhalthiba tše kgolo tša litchi tše bjetšwego ka mo Afrika Borwa ka Mauritius (90% ya tšweletšo kgwebo le khalthiba ya sehla ka gare) le McLean’s Red (ka fase ga 7% ya tšweletšo ya kgwebo le khalthiba ya sehla sa lata). Dikhalthiba tše nnyane tšeo di bjalwago ka intastering ke Fay Zee Siu, Wai Chee (ya bjale) le Early Delight (ya mathamo).
Mehlare ye mennyane a swanetšwe go rekwa go tšwa go neseri ya seriti gomme e be bjalwa mathomong a sehla sa pula. Bontši bja mehlare ya litchi e phatlalatšwa ka moya. Dinyakišišo tša Afrika Borwa di laetša gore dibjalo tša mehlare ya litchi ga di tšweleditše go swana le mehlare ya go lema ke nngata ya moya.
Tlhophollo ye tseneletšego ya mmu pele ga pšalo ya litchis e tla bontšha le tlhaelo ya phepo ye nngwe le ye nngwe goba go feta. Se se ka fokotšwa ka nako ya peakanyo ya mmu le nakong ya sehla sa go mela go ya ka tlhphollo ya letlakala.
Litchis di gola gabotse mo mmung wa sehlaba ka mafelong a a fodilego eupša di kgona go mela ka mafelong a borutho mo mmung wa letsopa. Ga di gole gabotse ka mmung wa go oma, goba dillaga tše di koto. Nošetšo e swanetše go fetolwa go ya ka mohuta wa mmu. Go fa mohlala nošetša ya ka mehla e swanetše go šomišwa mo mmung wa sehlaba.
Bophara bja pšalo ba tla huetšwa ke dintlha tša go swana le mohuta wa mmu le khalthiba, eupša go tloga go 12 x 12 m (mehlare ye 65/hektare) go fihla go 10 m x 5 (mehlare ye 200/hektare) ka ditsela tše ntši. Bophara bja pšalo ya tša tsela ya dibjalo tša semi-intensive systems ke 8 x 4 m (mehlare ye 312/hektare) goba go fihla 6 x 4 m ka mafelong a a fodilego.
Mehlare ya Litchi e khukhuša matšatši a 21 nakong ya seruthwana sa Afrika Borwa. Matšoba a ona a pollinated ke dinose bjalo ka ge pollination ya dinose e hlohloletša seenywa. The Agricultural Research Council (ARC) e eletša mapokoso a mabedi go a manne/ha a dinose gore a bewa ka gare ga ya dikenyo, kgole le sephethephethe sa batho.
Seenywa sa Litchi se tšea magareng ga matšatši a 84 go 112 go hlabolla, go ya ka khalthiba le lefelo la tšweletšo. Palogare ya mmase wa dienywa tša litchi o ka gare ga 16 le 35 g.
Dienywa (swarwa) di ka kaonafatšwa ke go tšwetša pele pollonation, le go fa, micronutrients go swana le zinki le boron, girdling, taolo ya disenyi le go kaonafatša nošetšo.
Disenyi le Malwetši a Litchis
litchi moth, Natal fruit fly and false codling moth ke disenyi tše kgolo tša litchi. Litchi moth e na le labaka le swanago la bophelo le sebokophehli sa macadamia. Moth tše dingwe tša litchi ke macadamia, Bauhinia, Caesalpinia (matšoba a mohlare wa plume) le mehuta ya Acacia.
Disenyi tše dingwe tše di amago tšweletšo ke sebokophehli sa litchi bark le nematodes.
Dikgabo tša Vervet, bomankgagane, dinonyana, kudukudu mousebirds le bulbuls tšona di hlola tahlego ya dibjalo le dienywa.
Go bola bja morago ga puno bjo hlolwago ke difankase bo ka senya dienywa le go fokotša bophelo bja šelefong eupša di ka fokotšwa ke taoksaete ya sebabole ka morago ga puno.
Translated by Lebogang Sewela