Lietsjies ook genoem ‘Lietsjie Chinensis Sonn’ is subtropiese vrugte wat inheems aan China is. Die vrugte groei op trosse op groot immergroen bome wat ses tot agt jaar kan neem om tot volle produksie te kom. Lietsjie bome het baie vog en goed gedreineerde grond nodig.
Die Suid-Afrikaanse Lietsjie Groei Assosiasie (SALGA) ondersteun en bestuur lietsjie produksie en bemarking in Suid-Afrika en kan help met raad oor bestuurspraktyke vir lietsjies.
Klimaat vir Lietsjies
Die beste klimaat vir lietsjies is gebiede wat lank warm somers het met 'n hoë reënval en humiditeit omdat hierdie vrugte-oes 'n aansienlike water vereiste het. Lietsjies moet kort, droë en koel winters (minder as 15-20°C) hê en kan nie ryp duld nie. Die beste lietsjie opbrengste word in gebiede behaal met somertemperature tussen 25-30°C en relatiewe humiditeit van meer as 60%.
Om Lietsjies te Groei
Die belangrikste lietsjie kultivars wat in Suid-Afrika geplant is is ‘Mauritius’ (90% van kommersiële produksie en 'n middel-seisoen kultivar) en ‘McLean’s Red’ (minder as 7% van kommersiële produksie en 'n laat-seisoen kultivar). Klein-kultivars wat in die bedryf gekweek word is ‘Fay See Siu’, ‘Wai Chee’ (laatste) en ‘ Early Delight’ (vroegste).
Jong bome moet van betroubare kwekerye gekoop word en aan die begin van die reënseisoen geplant word. Die meeste lietsjie bome word deur lug-lae gepropageer (versprei na groter areas). Suid-Afrikaanse studies dui daarop dat ingeënt lietsjie bome nie beter opbrengste lewer as bome wat deur lug lae verbou is nie.
ʼn Deeglike grondontleding voor die aanplanting van lietsjies sal enige voedingstekorte of oormaat daarvan aandui. Dit kan tydens grondvoorbereiding en later tydens die groeiseisoen volgens blaarontledings aangepas word.
Lietsjies groei goed in sanderige grond in koeler gebiede maar is ewe produktief in warmer areas op kleigrond. Hulle groei nie goed in swak gedreineerde grond of grond met ondeurdringbare lae nie. Besproeiing moet aangepas word volgens die grondtipe. Byvoorbeeld korter gereelde besproeiing moet gebruik word vir sanderige grond.
Die ideale breedte aanplanting sal afhang van faktore soos grondtipe en kultivar maar wissel van 12 x 12 m (65 bome / ha) tot 10 x 5 m (200 bome / ha) in uitgebreide stelsels. In semi-intensiewe stelsels kan die aanplanting se breedte 8 x 4 m (312 bome / ha) of tot 6 x 4 m in koeler streke wees.
Lietsjie bome blom vir tot 21 dae gedurende die Suid-Afrikaanse lente. Die blomme word ideaal bestuif deur bye omdat bye bestuiwing vrugte vermeerdering bevorder. Die Landbounavorsingsraad (LNR) beveel 03:58 byekorwe / ha wat binne-in die boorde geplaas word weg van menslike verkeer af aan.
Lietsjie vrugte neem tussen 84 en 112 dae om te ontwikkel afhangende van die kultivar en produksie-area. Die gemiddelde lietsjie vrugte se massa is tussen 16 en 35 g.
Vrugset (regulering van loot groei om beter vrugte te produseer) kan verbeter word deur die bevordering van bestuiwing, die verskaffing van mikrovoedingstowwe soos sink en boor, geringeleer, plaagbeheer en die optimalisering van besproeiing.
Peste en Plae van Lietsjies
Die lietsjie mot, Natal vrugtevlieg en valskodlingmot is die mees ernstigste lietsjie peste. Die lietsjie mot het 'n soortgelyke lewensiklus as die ‘macadamia’ neut stronkboorder. Ander gasheerplante van die lietsjie mot is ‘macadamia’, ‘Bauhinia’, ‘Caesalpinia’ (pluim blom bome) en ‘Acacia’ spesies. Ander peste wat lietsjie produksie affekteer sluit in bas stronkboorders en nematodes.
Blouape, vlermuise, voëls, veral muisvoëls en tiptolle veroorsaak ook oesverliese en vrugte skade.
Na die oes kan die vrugte bederf en die raklewe verkort word deur swamme maar dit kan verminder word deur die bespuiting van swaeldioksied.
Translated by Wilma Koeppen