Dibjalo tša Kalafo tša Aforika Borwa

© Marinda Louw

Tšhomišo ya Setšo ya Dibjalo tša Kalafo ka Aforika Borwa

Tša kalafo le tšhomišo ya boitapološo ya dibjalo tša setlogo le dioli di tsebišitšwe go bafaladi ba Dutch ba pele ke merafe ya selegae gomme ba akareditše dibjalo tša go swana le buchu, Mokgopha wa ferox (motswala wa Seaforika wa Sekgopha sa Vera) le khamomile ya Kapa.
Dibjalo tše di be di hlafunwa (Sceletium tortuosum bjalo ka seiša maikutlo godimo), se inelwa ka bjaleng goba ka binikeng ka lebaka la dingongorego tša tšhilego le dibokwana (buchu), ge e fišitšwe gomme muši wa hemiwa (mohlare wa khemfa wa go rengwa ke hlogo) goba o titiyetšwe bjalo ka teye ya kalafo le thoniki (Sutherlandia frutescens le Athrixia phylicoides). Dioli tše Bohlokwa tša setlogo di šoma ga botse. Oli ya rosemary ya sethokgwa ke oli ya selweša tšhwaetšo le oli ya helichrysum e šomišwa go alafa go lomiwa ke noga le segokgo, mola oli ya buchu e šomišetšwa dithoto tša yona tša kalafo ya go ruruga.
Basotho ba šomiša matlakala a sego a butšwa rosa ya jeraniam ya Kapa bjalo ka motepa go alafa dintho le dikaku, matlakala a lerole a Pereimi ye e swiri (Ximenia caffra) di šomišwa go alafa hloka pelegi le phišo mola medu ya yona ya lerole filwe maemo a go ba sehlohleletši sa go geola. Dibjalo tša selegae di ka jewa di sa apewa (feiye ye swiri, morula, num num), di dirwa jamo, dikoko tša go bešwa gomme tša jewa (peu ya baobab le matlakala a dierekisi tša leihlo le leso) le matlakala a lewa bjalo ka merogo (legapu la swiri, morogo le matlakala a dierekisi tša leihlo le leso).

Ditšweletšo tša Phodišo tša Dibjalo tša Setlogo

Maatla a Dibjalo tša Phodišo tša Aforika Borwa bo lemogilwe ke tša khemisi tša boditšhabatšhaba, dijo le diintasteri tša ditlolo gomme di šomišwa ka ditirišong tša mehutahuta. Mmonyanue e tumile ka dithoto tša yona tša go alafa bolwetši bja marapo. Buchu e šomišwa go fa tatso ya borekhu bjo boso ka indastering, mola dioli tše di phšatlilwego ka motšhini go swana le Baobab le Mongongo (gape a tsebjago bjalo ka manketti) di dirišwa kudu bjalo ka dimeetsefatši tše botse le dithoto tša go tsoseleša letlalo.
Dithoto tša phodišo tša Dibjalo tša Setlogo tša Aforika Borwa di okeletša go ya malwetšing a šoro. Yunibesithi Kholetše ya Cornell ya Kalafi e hweditše gore Jinja ya Aforika e ka thibela go hwa lehlakore, Sutherlandia frutescens (‘mohlare wa kankere') le Kota ya Sebokwana ya Aforika (Artemisia afra) di filwe maemo a go thuša go lwantšha kankere le bolwetši bja swikiri, mola Mohlare wa Lekwamati la Pepere o šomišwa malwetšing a go geola le letadi.
Motswako wa go dirwa ka Lippia javanica le Lili ya ka Knysna e šomišwa ke Mazulu go alafa kankere, bolwetši bja swikiri, dika tša HIV/AIDS le Bolwetši bj Mafahla le dinyakišišo tša go hwetša mohlare wa bohlale go a kgonagalo gore o be mošunkwane wa kalafo ya bolwetši bja go fokola ga bjoko.
Dibjalo tša dijo tša setlogo tša Kalafo Borwa bja Aforika gantšhi di bonolo go di bjala, di ka bunwa ka go swarelela ka dithokgweng gomme di tsentšhwa ka dirapaneng tša ka gae le ka dithepidišong tša temo. E ka imolla dika tša malwetši, di oketšwa dijong go okeletša phepo ya ga fapanafapana ya hola maphelo le go ba botse go mang le mang yo a se šomišago.
E swanetše go lemogwa, le ge go le bjale, gore tšhomišo ya dibjalo le dioli tša phekolo ga di a swanela go tloša keletšo ya kalafo le ya dijo.

Molaetša wa Temoša Kalafong

Tshedimošo ke ya mabaka a tša thuto le tša tshedimošo fela gomme e ka se hlathollwe bjalo ka keletšo ya kalafo. Tshedimošo ga se ya go ikemišetša go tloša keletšo ya kalafo ye e abiwago ke bašomi ba tlhokomelo ya maphelo.

Translated by Lawrence Ndou