UMoringa Ishlahla Esimkariso Mraro

© Venkatx5
Umuthi omncani okhula msinya oqinileko i-Moringa oleifera owaziwa njenge-drumstick tree, horseradish, been oil tree nanyana i-‘peperwortelboom’ nge-Afrikaans. Ukhula ube hlangana nemamitha ayi-5 kanye ne- 12 m ngobude, isiqu sawo siqondile umqhele waso wakheke inga sisambrela samakari ahlaza. Amathuthumbo waso ayi-25 cm ngobude akhiqiza iintanga ezide ezinzotho inga zibomvana. Nanyana imuthi wokuvela eNdiya Pakistan kanye ne-Nepal,umuthi we-Moringa oleifera umila esifundeni sange Limpopo, Free State, Mpumalanga, KwaZulu Natal kanyen ne-Gauteng e-Sewula Africa.
Ngokuya kwezesiko ze- Africa kanye ne-Ndiya (Ayurvedic) ishlahla imoringa unehlanganisela ezingaba yi-540 ezingalapha bezikhandele imiraro yezepilo engaba yi-300. Isetjenziswe Iminyaka neminyaka eenarheni ezisePumalanga silapha amalwelwe afana neswigiri, ubulwelwe behliziyo, ubulwelwe bamathambo, ubulwelwe besbindi kanye nobokuphefumula, beskhumba bokugaya kwamathumbu kanye ne-anemia sele sibonwan njengokudla okunamandla. Amakari ayipuyere, imirabhu, iqolo lomuthi kanye nentanga begodu zisetjenziswa ngombana zinezakhimzimba, zikhandela ukuvuvuka, zine-antioxidant kanye nenzuzo yokuvikela amathitjhu.
Umringa mthombo wamavithamini, minerali kanye namafutha aqakathekileko eyenza bona ibe yipretheyini elipheleleko. Limumethe amazinga aphezulu we- vitamin C, E, potassium (K), iron (Fe) kanye ne- zinc (Zn). Ukungezelela amakari wemoringa amthombo omuhle we-calcium (Ca) begodu amumethe amavithamini aphindeke kalisumi, kanye ne-vitamin A (beta carotene) enengi ukudlula umdlwaza. Ipuyere yemoringa ingasetjenziswa njengesijamiseleli samapele we-iron, kungakho kuthiwa silapha i-anemia. Inyama yekomo i-2 mg ye-iron lokha ikari lepuyere yemoringa lina-28 mg ye iron.
Endiya, amakari wemoringa asetjenziselwa ukukhuthaza ukukhiqiza ibisi lebele kubomma abatjha begodu kuvamise bona afakwe esobheni ye-lentil lokha kusikhathi sokuphathwa migomani ukungezela ukukhandela ukuphathwa migomani. Amakari, imirabhu, kanye namathuthumbo asetjenziselwa ukutlhogomela ukuthamba kwamathitjhu, i-cardiovascular kanye namalwelwe wesbindi, yenze i-blood glucose ibe sendimeni ehle, kanye ne-cholesterol. Ikhandela amagciwani kanye ne-TB.
Eenarheni ezisathuthukako, ipuyere yomringa isetjenziswa njengekhambi elisihlahla, kunokudla babantu abanengi benarheni yange-Asia. Ivamise ukuselwa ukungezelela iinhlanhla zabantu ababanjwe bulwelwe bentumbantonga ukwakha amasotja womzimba nokutlhogomela amalwelwe abona amathuba. Ukobana imoringa itjaleka lula kwenza bona ibe yintatha yokungondleki kuhle komzimba- eenarheni ezifana ne-Senegal kanye ne-Benin belapha abantwana ngomoringa.
Umkhiqizo wemoringa otholakala umakari, ipuyere, itiye kanye namapele, ama-protein shakes, seed oils, kanye neenselo. Amakari angavunwa ngokobana ukere umuthi phezulu, lokha isitjalo sele siyi-1 m ngobude, etjhiya i-30cm. Umoringa utjalwa lula ngembewu, kodwana itlhoga i-nitrogen lokha nayizokuba nesivuno eside. Umoringa uthanda amazinga womtjhiso ahlangana ne-25 ukuya ku-30 °C kanye nehlabathi ehlangana nendawo, engenwa mamanzi kodwana uyamila nehlabathini eyidaka.

Ukwala Kwezemaphilo

Ilwazeli lenzelwe ukufundisa kwaphela begodu akukafaneli bona lisetjenziswe njengesiyeleliso sezepilo. Ilwazeli alikenzelwa ukujamiselela iinluleko zezepilo nanyana ukulatjhwa okunikelwa ngusiyazi wezepilo.

Translated by Busisiwe Skhosana