Ukukhiqizwa kwe-Lime

© Louise Brodie

I-Lime imila kuhle ebujameni bezulu obuthrophikhali nobu-sub tropical. Kukholelwa ekobaneni avela e-Southeast Asia - endaweni ezombeleze i-northern India ehlangene ne-Myanmar, Malaysia kanye ne-Indonesia. Ngesikhathi se-10th century, abarhwebi be-Arab beza nomuthi we-lime babuya nayo, emakhambeni wabo we-Mpumalanga begodu bawathula enarheni yeGibhide kanye ne-Africa eseMpumalanga. Lokha ama-Arabian Moors athatha isthelwesi asisa e-Europe ngeminyaka yabo-13th century. 

Ama-lime kukholelwa ekobaneni atlanywa ngokobana kuhlukaniswe imihlobo eminengi yenthelo, njeke ama-citrus weskhumba esihlaza abizwa bona ma-limes. Amihlobo eminengi, kodwana anesotja elilodwa.

Ama-Limes Nakamadaniswa Nabosuru

Ama-limes arondo, aneskhumba esihlaza lokha nakamadaniswa nabosuru, abavamise kobana bakheke saqanda, babenombala osarulana okukhanyako. Ama-lime mancani kunabosuru.

Iinthelwezi zombili zine asidi esuru, kodwana ama-lime atjhuqe khuhlwana nawuwanambithako. Akhona ama-lime asudu kanye naswiri. Ama-lime asudu akana-asidi epha ama-lime aswiri umnambitho wawo we-tart.

Umkhiqizo Wentjhabatjhaba

Umkhiqizo wama-lime awusimnengi nawumadaniswa nezinye iinthelo. Njengombana kutjho u-Tridge Spain ongomunye wabarhwebi abakhamba phambili, owasa ama-lime ayi-18.8% eenarheni zangaphandle ngonyaka ka-2018, lokha inarha ye-Mexico ithatha indawo yesibili, ngokukhiqiza umthamo oyi-15.6%.

Inarha ye-United States ikhamba phambili nge-15.6% yawo woke ama-lime athunyelwa kwezinye iinarha ngonyaka ka-2018, lokha inarha yeJalimani yathatha indima yesibili, ngokobana ibe ne-11% yama-lime athunyelwa kwezinye iinarha. Inarha ye-France kanye neye-Netherland ziyalingana zisesigabeni sesithathu, inarha ngayinye ine-7.2% yama-lime athunyelwa kwezinye iinarha.

Umkhiqizo eSewula Africa

Ukukhiqizwa kwe-lime eSewula Africa akukabi ukuba kunengi kangako, ngebanga lokobana kutjalwe amahekuthara ayi-82 kwaphela atlolisiweko kobana angathunyelwa eenarheni zangaphandle ngonyaka ka-2018. Lokhu kungebanga lokobana abalimi barhona ukwenza inzuzo ngezinye iintjalo ezimalamula.

Umkhiqizo Wenarha le

I-Lime ikhiqizwa enarheni yoke, begodu lisetjenziswa enarheni le, emakhaya nanyana emavikilini wenarha le. I-Hoedspruit, nanyana kunjalo inencenye yendawo etloliselwe kobana kungarhetjwa ngayo ngonyaka ka-2018. Lokha i-Boland inamahekuthara ayi-12, kuthi i-Western Cape kanye ne-Patensie inamahekuthara ayi-8 ngayinye. Amahekuthara alikhomba nawo atloliselwa kobana azukuthunyelwa eenarheni zangaphandle e-Groblersdal.

Imihlobo Yawo

I-Bearss kanye ne-Tahiti zimihlobo etjalwako ye-lime weSewula Africa. Umhlobo we-Bearrs kudlunjanwa kobana uvela enarheni ye-California, embewini evela esithelweni se-Tahitian. Esathiyelelwa ngomnikazaso i-TJ Bearss, we-nursery yalapha sathoma khona.

Imvelaphi ye-Tahiti ayaziwa.Ibizo layo litlhadlhula umhlobo owathulwa e-California emhlobeni we-Tahiti endaweni ethize hlangana konyaka ka-1850 ukuya kwewaka-1880. Umhlobo lo, kuqatjangwa bona sele utlanywe ngokuhlanganisa imihlobo emithathu, ekubalwa umhlobo we-genara, pummel kanye nomhlobo we-micro citrus.

Iskhathi Sokuwutjala

Nanyana abatjali beSewula Africa barhona ukuvuna unyaka woke, imithi yawo ithela khulu ngoTjhirhweni ukuya ngoMeyi.

Ukusetjenziswa Kwayo

I-Lime izele ama-flavonoid, aqeda ikankere kanye nama-antioxidant. Ijuzi yawo ukwenza Isibonelo, isetjenziswe e-West Africa iminyaka eminengi, isetjenziselwa ukwelapha nokukhandela i-cholera. I-Lime izele nangamavithamini kanye namaminerali. Imumethe amaphesendi adlula ayi-30% wamavithamini afuneka qobe nyaka.

Ngebanga lokobana itjhuqile, i-lime idliwa ifretjhi. Umhluzi kanye nekelo lalo, kuvamise kobana kusenziselwe ukupheka, lokha iinqephu zalo, zithandelwa kobana kuganitjhiwe ngazo ama-cocktail kanye nezinye iinselo.

Ukobana uthole umhluzi omnengi, wayo, kufanele uputjuzwe lapha kungatjhisi khulu. Okumhlophe okungaphasi kwekelo kutjhuqile, njeke akukafaneli kudliwe lokha nayigreyithiweko.

Translated by Busisiwe Skhosana