Imihlobo yamaFeya

© Tortie Tude

Amafeya, ahlangana kwezinye iinthelo zephasi ezidala khulu, khabe atjalwe eSewula Africa atjalewa ukwenza ijemu kanye nokonyiswa, kodwana ngeminyaka yabo-2000, kwatjalwa imihlobo yentjalo zamafeya angadliwa afretjhi ezifaneleke kobana zingathunyelwa eenarheni zangaphandle.

Amafeya afretjhi ahlala iskhathi eside emavikilini, iskhathi esingaba yiveke okwenza bona barhone ukuwathutha, lokha amafeya onyiswako afaneleka kobana angatjalwa eemfundeni ezomileko zeSewula Africa.

Imihlobo yamafeya isuka kusukela kwamancani kanye napheze aberondo ukuya kwakheke inga mapiyeri afana nomhlobo wamafeya angathi mabhanana.

Imibala yamafeya iyahluka kusukela kwanzima ukuya kilawo ngaphakathi abomvu khulu, godu nawuwaqalileko angathi aba sarulana nokuhlaza satjani ukuya embaleni omhlophe.

Amabizo wemihlobo yamafeya ayahlangahlanganisa kwesinye iskhathi ngebanga lokobana kwezinye iinarha bawabiza ngamanye amabizo. Amafeya anamabizo angafika kwayi-700 ahlkileko kodwana amanengi anamabizo ngalinye:

Amafeya Aneskhumba Esinzima

©Louise Brodie

Ifeya elidume khulu eSewula Africa ngelomhlobo we-Parisian/Evita. Elitjalwe khulu eencenyeni ezinengi zeSewula Africa. Isthelo esincani ukuya kwesihlangana nendawesi sinesikhumba esiphephuli kuthi ngaphakathi sibebomvu simnandi begodu asiboli msinya.

Amafeya amancani webizo I aziwa nangokobana ma-‘Eve’ akhiqiza amafeya alingana ne-cocktail ekuthomeni kweskhathi sawo sokuthela. Ezinye iintjalo zawo, ezitjalwe ku-4 ha zingatholwa e-Porterville.

Munze wemihlobo zamafeza etjalwe eSewula Africa mhlobo wamafeya othela lada obizwa ngokobana zi-Adam. Eneskhumba esiphephuli kuthi ngaphakathi libe bomvu. I-Adam lifeza elimnandi elifaneleke kobana lingatjalwa enarheni ezomileko kodwana alandi kuhle.

Ayafana kodwana aneskhumba esinzima godu inga sibomvu, umhlobo wefeya iBlack Geneo livuthwa msinya kune-Adam begodu lidume ngokuba lifeza elidliwa hlangana kweskhathi sokuvuna.

Umhlobo wefeya I-Tangier limnandi begodu aliboli msinya. Lifaneleko ngokobana lingonyiswa. Umhlobo lo utjalwa ePiketberg, Hermon, Napier kanye ne Prince Albert.

Ifeya elivuthwa lada elibomvu ngaphakathi, likhiqiza amafeya amancani, ethanda ukubharasa. Atjalwa eWorcester, Ladismith and Oudtshoorn.

Umhlobo wefeya I-Black Mission lineskhumba esiphephuli, libomvu ngaphakathi begodu limnandi.

Umhlobo wefeya I-Cape Black likhiqiza amafeya amancani aneskhumba esinzima okungathi kusaphephuli. Lithela khulu begodu lenza ijemu emnandi ezenziwa iskhumba singakakhitjhwa.

Umhlobo wefeya I-Cape Brown, linombala okhakhi, begodu ngelinye lamafeyi amadala khulu eSewula Africa begodu libonakala lula ngesiqi salo eside.

Umhlobo wefeya eIibizwa ngokobana yi-Brown, Turkey lithengiswa lifretjhi begodu likhiqiywa eTurkey, USA kanye ne’Israel.

Amafeya Aneskhumba Esikhanyako

I-‘Calimyrna’ yifeya elimhlophe elineskhumba esimhlophe begodu liyifeya elithandwa khulu elisetjenziselwa ukonyiswa e-Turkey kanye ne-USA. Ngebanga lobudisi le-pollination, aliphakanyiselwa kobana lisetjenziswe balimi abalima ngehloso yokwenza inzuzo eSewula Africa.

Linombala ohlaza kunophephuli, abakhiqizi be-Dauphine bakhiqiza amafeya amakhulu anobudisi obuyi-240 gm. Umhlobo lo, eSewula Africa, utjalwa kwaphela e-Napier e-Overberg.

Umhlobo wamafeya omhlophe opheze uvuthwe obizwa ngokobana yi-Cape White mhlobo omdala wefeya eSewula Africa. Lineskhumba esihlaza kanye ngaphakathi libe phinki, lithandelwa kobana kwenziwa ngalo ijemu. 

Umhlobo wefeya elineskhumba esihlaza, ngaphakathi liphinki begodu lisudu khulu. I-kodota ingadliwa kanye neskhumba salo, begodu livunwa ekuthomeni nahlangana kweskhathi sokulitjala.

Ifeya elineskhumba esihlaza elibizwa bona yi-white Genoa yifeya elithandwa khulu, lithandelwa isivuno salo se-breba begodu lisetjenziselwa ukwenza ijemu.

Lithunyelwa enarheni yeSewula Africa yi-Agricultural Research Council, e-fruitec, u-Deana mhlobo wamafeya amakhulu asarulana nokuhlaza satjani. Umuthi lo ukhiqiza amafeya amahle afretjhi adliwako, ahlala iskhathi angaboli begodu afaneleka kobana kungenziwa ngawo ijemu nokonyiswa ayonyiswa.

Translated by Busisiwe Skhosana