I-Camphor Bush Estjenziswa Njengemibhede

© Abu Shawka

I-camphor bush, Tarchonanthus camphoratus eyaziwa ngeleleshwa, i-African wild sage nanyana i-vaalbos (Afrikaans). Ibizo layo litlhadlhula umnuko oqinileko we-camphor wamakari. Kumutjhana omncani osamlotjhana wamakari begodu ukhula ube hlangana namamitha ayi-2 m kanye ne-9 m ukuya phezulu. Unamathuthumbo amhlophe aphuma embewini ethambileko asetjenziselwa ukwenza imisamelo. Iinlwane zomango zibonwa zizirhudla ehlathini. Iinfundo zitjengisa bona iinlwanezi azitlhagiswa zinunwana. Ngokufanako, sisetjenziswa njengemibhede babantu bomhlobo wamaMasai abekholelwa bona sirhelebha ekuqotheni iinunwanana sibenze kobana balale kamnandi. Abalimi besifundeni se-North West eSewula Africa basebenzisa amakari amancani we-camphor bush ekudleni kweenlwane ngombana anezinga eliphezulu eliyi-(30%) lamaprotheyini.

Iingodo zaso sibudisi begodu asidliwa muhlwa sisetjenziselwa ukubaza izinto zokwenza umbhino. I-camphor bush irhelebha ukwelapha umgomani, iinlonda kanye nokusikeka isebenza ukubulunga ngokwemvelo lokha nayifakwa emzimbeni begodu itlhogomela umzimba. Ukurhogela intuthu ephuma lokha nawutjhise amakari kuvula iimpumulo ezivalekileko, ihloko kanye nama-sinus lokha ukubiliswa kwamakari kupholisa umgomani, amazinyo, nobuhlungu bamathumbu kanye nesfuba. Amakari asetjenziselwa ukumasaja umzimba osteyifu. Amafutha aqakathekileko akhiqizwa makari lokha nakabiliswako. Kukholelwa bona amafutha anerhono elikhulu ebubulweni lamakha ngomnuko wawo onuka ingasispayisi. Imumuthe 0.3% yenthako ezikhandela iinunwanana begodu kutholwe bona asebenza ama-iri angaba yi-6 – 10. Amafutha asetjenziswa eskhunjeni esizwelako, i-dermatitis, ekutjhisweni yilanga kanye neenlondeni zombhede.

Umuthi lo unemirabhu engaphandle begodu uyirhelebho ekuvuseni indunduma kanye nekukhandeleni ukurhurhulwa kwehlabathi mamanzi. Awutjhiswa mlilo begodu unerhono lokuqima imililo. Istjalwesi asisabi isomiso, sirhona ukujamelana nemimoya yetlhagwini kanye nombethe. Imetheriyali yeentjalo ivamise ukuvunwa emangweni kodwana zikhona neentjalo ezitjalwe ngehloso yokurhweba ngazo esifundeni se-North West kanye nese-Free State eSewula Africa. Umuthu lo ukhula khulu eenfundeni ezitjhisako se-East Africa, Sewula Africa Botswana kanye ne Angola.

Ukwala Kwezemaphilo

Ilwazeli lenzelwe ukufundisa kwaphela begodu akukafaneli bona lisetjenziswe njengesiyeleliso sezepilo. Ilwazeli alikenzelwa ukujamiselela iinluleko zezepilo nanyana ukulatjhwa okunikelwa ngusiyazi wezepilo.

Translated by Busisiwe Skhosana