Aloe Ferox: The African Aloe Vera

© Chris Daly

Ukusukela kade emandulo, umhlobo wamazambana womango (aloe) arikhodwa ehlelweni elibizwa nge-Egyptian hieroglyphs, kanye nemigwalweni yamatje wama-San nama-Khoi begodu inomlando omude wokusetjenziswa njengekhambi emasikweni wendabuko nofana wesintu. I-Africa inenani elingaphezulu kwe-360 lemikhakha yama-Aloe linneus lapho umhlobo we-Aloe ferox kungiwo osetjenziswa khulu begodu ukhiqizelwa ukurhweba nenzuzo eSewula Afrika.
I-Aloe ferox ihlukile kunaleyo ebizwa nge-aloe vera (Aloe barbadensis). Inambitho elibabako le-aloin eliku-‘ferox’ litholakala ngaphasi kwamakelo begodu lingahlukaniseka lula nekari eliyincenye yangaphakathi ebonakala ifana nejeli. I-aloin ku-‘vera’ itholakala kiloloke ikari begodu iyasuka nakwenziwa amakhemikhali. I-Aloe ferox besoloko itholakala inezinga eliphezulu le-aloin nge-28% kuthi i-38% engaphezulu kube i-asede ebizwa nge-amino acids ukudlula leyo ehlobana nayo ye-America i-Aloe vera.
Kusetjenziswa iincenye zesimilesi ezimbili. Incenye encinca amanzana ayijuzi etholakala ngaphakathi kwekareli isolwa kwanga ilapha iinlonda, kuthi incenye ebabako yombala osarulana embesileko (latex) imumatha i-aloin begodu kuthiwa ikghona ukutjhaphulula beyisebenze indeni kodwana ingasiza nokulapha ubulwelwe bamathambo (arthritis). Incenye encinca amanzana le ikhuthaza ukulapha isikhumba ngemva kokutjhiswa lilanga nofana ukurhabuka, isusa ukubuhlungu nokulunywa ziinunwana begodu isetjenziswa khulu iinsetjenzisweni zokuhlamba ngebanga lomphumelayo wokuthambisa kanye nokwenza butjhelelezi.
Incenye encincana amanzana le, imumethe amakhemikhala alwisana nokuphefumula kwezinye iimilo (antioxidant), ama-vitamin (A,C kanye ne-B12) okufaka hlangana i-bradykinase, ekuyi-enzyme ephungula ukuvuvuka nayisetjenziswe esikhumbeni. Ibuya isetjenziselwe ukwenza isikhumba sikhanye njengombana imumetha izinto ngaphakathi ezikghona ukuvimba ubunzima.
Amafutha akhiqizwa ngokungezelela amakari womhlobo we-macerated aloe ngaphakathi esithomeni samafutha ekufana nembewu yamaderibe nofana umhlobo wamafutha abizwa nge- sweet almond oil, iputjhana isetjenziswa enhlahleni, begodu ikari eliseselitjha lingasetjenziswa esikhumbeni linjalo ukwenzela ukususa ukutjhiswa lilanga.
I-Aloe ferox ikhula kuhle ukusuka embewini, kodwana ukuyinabisa ngokuyiqunta ngikho esele kuvame khulu. Amasampulaza atjalwa ngokususwa kenye indawo ukuya kenye ngemva kweminyaka emibili kuthi amakari avunwe ngemva kweminyaka emihlanu. Isitjalwesi sikhula khulu endaweni ezihlukahlukeneko zalapho zitholakala khona, ukusuka esewulatjhingalanga Kapa ukuyela emaPhakathini waKwaZulu-Natal i-Aloe ferox eseduze ne-Southern Cape town ye-Albertina zivunwa ukusuka kilezo ezitjaliweko kanye nalezo zomango ezizimileleko.
Amahegere we-Aloe vera (Aloe barbadensis) abalelwa kama-50ha atjalwe emaplasini wesiFundeni se-Limpopo kuthi i-Aloe ferox ivunwa bosomaplasi izimilele emangweni ngokwayo eSewula kanye nePumalanga Kapa.

Ukwala Kwezemaphilo

Ilwazeli lenzelwe ukufundisa kwaphela begodu akukafaneli bona lisetjenziswe njengesiyeleliso sezepilo. Ilwazeli alikenzelwa ukujamiselela iinluleko zezepilo nanyana ukulatjhwa okunikelwa ngusiyazi wezepilo.

Translated by Johannes Nkosinathi