Aloe Ferox

© Chris Daly
Ubva tsha kale-kale zwikhopha zwo wanala zwi hone kha ḽa Egyptian na kha ḽa San na Khoi matomboni henengei tsha dovha tsha vha na ḓivhazwakale ya u kona u fhodza malwadze. Kha ḽa Afrika huna zwikhopha zwo no fhira 360 zwine zwa vha zwi tshi khou bva kha Aloe Linneus ine Aloe Ferox ndi tshone tshine tsha shumiseswa tsha dovha tsha vha na mbuyelo kha ḽa Afrika Tshipembe.
Aloe Ferox yo fhambana na Aloe Vera (Aloe Barbadensis) kha Ferox hune ha vhavha hu wanala hone aloin i wanala nga fhasi ha lukanda nahone iya kona u fhambanyiwa na lukanda zwo leluwa. Kha vera heyo aloin iya wanala kha ṱari ḽoṱhe na hone i dzula sa mushonga. Aloe Ferox yo wanala uri ina 28% ya aloin na 36% ya amino acids u fhirisa Aloe Vera muzwala wayo wa America.
Hu shumiswa zwimela zwivhili. Maḓi atsho aya thusa kha u lafha zwilonda, hafhala hune havha hu tshitopi hu vha ho fara aloin, hu pfi tshi ya gubisa fhedzi tshi ya kona u lafha vhulwadze ha marambo. Muthetshelo wayo uya kona ulafha lukanda lune lwa vha lwo fhisiwa nga ḓuvha, tshi lafha na u thothona, tshi ya shumiswa na kha mapfura a u ḓola.
Geḽe ya hone i vha ina Antioxidants, vitamin (A, C na B12) ine ya dovha ya vha na Bradykinase ine ya shuma u fhungudza kha mutsiko musi yo doliwa kha lukanda. Iya dovha ya shumiswa kha u tsukisa arali yo ḓoliwa kha lukanda.
Mapfura ane tsha bvisa avha atshi khou engedza maṱari atshi khopha, zwine zwo no ṱanganyiswa zwa ita mushonga wa vhuḓi vhukuma, luphuse lwa hone lu shuma sa mushonga, na ṱari ḽa hone wa ḽi kwamisa na lukanda ḽi a thusa kha ḓuvha.
Aloe Ferox i aluwa zwavhuḓi yo ṱavhiwa nga mbeu, fhedzi na musi u tshi tumuleliwa zwi athusa. Maṱari a kaṋiwa ho no fhela minwaha miṱanu, tshimela tshihula zwavhuḓi arali tshi fhethu hune tsho ḓowela mavu, ubva kha ḽa Southwest Cape uya kwazul natal fhedzi Aloe Ferox tsini na Southern Cape ya Albertina dzi kaṋiwa ubva kha zwoṱhe zwimela zwa ḓaka.
U swika kha 50ha ya aloe vera (aloe barbadensis) yo ṱavhiwa kha bulasi Limpopo ngeno Aloe Ferox yo dalesa maḓakani na dzi bulasini kha ḽa Eastern Cape.

Zwine vha Lafhi vha Hana Zwone

Nḓivho ndi ya zwa pfunzo na ufha vhathu vhuṱanzi azwi faneli u dzhiwa unga zwo ambiwa nga dokotela. Nḓivho hei ayo ngo ḓela uri ni litshe mishonga ya dokotela ni shumise hezwi.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe