
AmaPedi
I-Pedi yayisetshenziswe ngaphambilini ukuchaza izikhulumi zesiSuthu zaseMpumalanga nesiFundazwe saseNyakatho eNingizimu Afrika. Muva nje, lawa maqembu ashiwo kabusha isi-Northern Sotho.
I-Pedi, njengoba iqondwa kakhulu, iyingxenye ye-Highveld Sotho ehlala epulazini eliseduze nePietersburg. Ezinye izinkampani ezingaphansi kweNorthern Sotho, iningi labo iPedi eliye labhekana nalo, yi-Southern Lowdd Sotho kanye nangaphansi kwe-Escarpment yaseDrakensberg, ne-Eastern Sotho esifundeni saseMapulaneng, ngaseLydenburg.
Ngokulandela ukunqotshwa kwabo ezandleni zabaseBrithani, amaPedi adluliselwa emayelana nezinqolobane ezikhethwe ngokusemthethweni. Okubaluleke kunazo zonke kwakuyi-Pedi heartland, iSekhukhuneland....
moreIsiko sePedi sasihlukanisa kakhulu phakathi kobulili kuwo wonke amazinga. Lokhu kwathinta zonke izigaba zempilo yabo, kusukela emaceleni ukubopha izingubo zabo namadoda asebentisa ama-reef-knots kanye nabesifazane abakhulu-amaqhinga-ukuqala...
moreEkuphakameni kwamandla abo uPedi noma uMaroteng, ngaphansi kobuholi bukaThulare (cishe ngo-1790-1820), baqala ukuhlasela ngokuphindaphindiwe kwabantu abazungezile....
moreNjengabanye abantu abakhuluma isiBantu, umshado wePedi (lenyalo) awugcini nje ngokusemthethweni ubuhlobo phakathi kwabantu ngabanye: kungukukhathazeka kweqembu, ukubhalisa ubuhlobo phakathi kwemindeni....
moreImisebenzi yobuciko e-Pedi ihlanganisa ubumba, umdwebo wendlu, ukukhiqiza izinkuni (ikakhulukazi okwenza izigubhu), i-metalsmithing kanye ne-beadwork....
moreNjengesiSotho nesiSwana, iPedi, ngezikhathi zangaphambi kokunqotshwa, yayihlala emadolobheni amakhulu ahlukaniswe ngamaqembu e-kgoro agxile emaceleni emindeni ethanda umzila wabantwana....
moreAmaPedi abe isigxile phezu kwendawo eningi ehambisana neRimpopo, iVaal kanye neKomati, amandla abo okukhulunywa ngawo njengamanje okuthiwa yiSekhukhuneland, enhliziyweni yawo phakathi kwemifula ye-Olifants ne-Steelpoort....
moreNgosuku lapho iseshini sokuqalwa kwamadoda e-Pedi bogwera iphelile, i-yale (ukuqala kwamantombazane) yaqala. Amantombazane kuphela ayesebenzela umkhosi wokukhulelwa ayengakwazi ukuqaliswa....
moreIsikhathi sokuqala, esasiyi (futhi sihlala ngaso sonke isikhathi), sasixhomeke ekufikeni kwendodana ephezulu noma umzukulu wezinduna phakathi kwabaqalayo. WayenguMholi we-initiation lodge kanye nomholi wophiko lwalolo gesi noma isethi yobudala (inzalo)...
moreNgokwesiko somlomo, i-Pedi ingahle ibuyele emuva eMaroteng, i-offshoot yaseKgatla, namuhla isakhiwo esibalulekile se-Tswana....
more