Huna dzine dza swika 100 dzine dza vha uri dzo tavhiwa. (Huna tshaka dzine dza vha 50) dzine dza vha uri dzi hone fhedzi dza Afrika Tshipembe dzi vha dzo di sendeka nga dzinwe dza dzi tshaka uri dzi kone u fhiwa vharengi. Ine ya vha uri ndi yone ine ya bveledziwa nga vhunzhi ndi ya shiitake, ine iya kona u swika kha 20% ya zwine zwa bveledziwa shango lothe, nga maanda kha la China.
Kha la Afrika Tshipembe, ine ya vha i nnzhi (90%) ya dzine dza vha uri dzo bveledziwa huvha hu dzi white button, brown button mushroom (cremini) na brown mushrooms (portobello kana portabello), dzothe dzi vha dzi tshi khou wela kha lushaka lwa Agaricus. Zwine zwa swika 8 - 10% ya dzi ngowa dzine dza vha uri dzi vha dzi tshi khou rengiswa lwa mbuyelo hu vha huna dzi exotic mushrooms, ho kateliwa na oyster mushrooms (Pleurotus spp), shimeji na shiitake (Lentinula spp).
Hune ha vha maluvhani, portobello kana portabello na crimini mushrooms (dzine dza dovha hafhu dza vhidziwa upfi portabellini) ndi ngowa nnthihi. Khulwane dza buraweni dzine dza dovha hafhu dza vhidziwa upfi portobellos ndi khulwane dzine dza vha uri dzo vulea. Ndi ngowa dzine dza vha uri dzo no vhibva dza criminini. Maphapha a ya button-shaped criminis/portabellin avha o valiwa nga lukanda lwa ngowa kana nga veil. Hu vha hu u sumbedza u hula; hu vha hu sina veili kana gill-ndi ngowa khulwane. Dzine dza vha dzi thethe, naho zwo ralo dzi vhonala nga u khwatha. Kha Agaricus spesies, dzine dza vha uri dzina tsinde lo khwathaho na kufarale kwa tshipotshi zwi vha zwi tshi khou amba uri ngowa ayo ngo ita thethe.
Ngowa dza Exotic
Dzine dza vha dzi tshi khou bveledziwa uri dzi rengiswe Afrika Tshipembe dzi kha di vha thukhu nga 2019 fhedzi huna thodea ya shiitake na king oyster ho no vha na u hula kha u bveledza. Muthetshelo une wa tou vha wa maimo a nntha na mutakalo wa ya exotic na gourmet. Ngowa dzi vha dzi tshi khou tutuwedza vhabiki kha uri vha kone u dzi shumisa kha dzi bodo dza vho nnzhi dza do vha dza shuma sa tshithu tsho imelaho nama kha vhane vha vha uri ndi vha li vha miroho.
Huna u hula vhukuma ha ndowetshumo ya dzi ngowa exotic, Free E, ine ya vha uri yo vula Sasolburg Mpumalanga nga 2017, vho disendeka nga u bveledziwa ha king osyster, shiitake na ya buraweni na tshena dza shimeji. U dala ha dzine dza vha dzi tshi khou bveledziwa dzine dza swika 3-5 tonnes nga duvha.
Ngowa dza Daka
Vhafuni vha dzi ngowa vha ya kona uka na dzine dza vha uri dzi ya lea dakani, dzine dza fhedza dzi tshi khou rengiwa na kha mabulasi ane avha uri ha divhei. Vha ne vha tou vha mudivhi wa dzi fungi Capetonian, Gary Goldmann, dzine dza vha uri dzi ya divhea vhukuma tshaka dza hone hu vha ho kateliwa na bay and poplar boletus, porcini na wood Blewitt.
Ngowa Dzine dza vha uri dzi ya Lafha
Nyambo dza uri ngowa ndi mushonga ndi zwithu zwine zwa mangadza nahone zwi ya dovha hafhu zwa katela na ngowa dzine dza vha uri adzi liwi hu tshi khou itelwa zwa muya na zwa mvelo. Hafha fhasi ndi zwine zwa vha uri zwo nwaliwa ya dzine dza vha uri dzi ya liwa na mbuyelo ya dzo kha malwadze.
Ngowa dzo thoma u shuma lwa minwaha minzhi yo fhiraho sa mushonga na u engedzea ha u tshimbiliwa nadzo nga vhatshimbili vha Western uri i kone u difha kha zwa u difha na mbuyelo ya zwithu zwa tshaka dza Eastern.
Inwe ya tsumbo ine ya vhonala (Hericium erinaceus) ine ya dovha ya divhiwa sa yamabushitake kana satyr’s beard. Lion’s mane ndi zwiliwa zwine zwa divhea na u vha mushonga une wa vha uri u khou gudiwa ngawo na u tutuwedziwa kha u kona u alusa tshivhindi i vha ina - erinacine - na erinacine A. Hezwi zwithu zwothe zwi ya kona vhukuma u fhungudza u takuwa ha vhulwadze Parkinson na Alzheimer na u tsireledza muvhili kha vhulwadze ha u oma lurumbu na mutsiko wa malofha.
Dzi mbuyelo dza mutakalo kha dzi ngowa dzine dza vha uri dzi ya liwa hu vha ho kateliwa u tsireledziwa na u kona u lafha cancer ya madamu nga u khwathisa masole a muvhili. Ngowa dzine dza vha dza Oyster dzi ya tsitsa na tshikalo tsha malofha dza thusa na kha u langa glucose ya malofha na u kona u langa masole. Ngowa dza shiitake dzi ya thusa vhukuma kha inflammatory. Ya dovha ya vha na zwithu zwa lentinan zwine zwa thusa kha u lafha chromosome ine ya vha yo tshinyadziwa nga mishonga ya u lafha Cancer.
Kha vha ndzhiele hezwi nntha:
Ndivho hei ndi ya uri hu vhe na ndivho na u kona u divha azwi tei u dzhiiwa sa ndaela yo ambiwaho nga dokotela kana kha vha zwa pfushi. Ndivho hei ai khou itelwa uri i vale zwine zwa vha zwo ambiwa nga dokotela.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe