Red Milkwood Mutshelo wa Vhabwo dala Vitamin C

© JMK
Red Milkwood (Mimusops zeyheri) i dovha ya vhidziwa upfi moepel, Mmupudu, umPushane, Nhlantswa na Mubululu nahone vhubvo hayo ndi ha Afrika.
Ndi khulwane ya vha na murunzi ya dovha ya dzula yo dalafhala i wanala vhubvaḓuvha ha Afrika Tshipembe i hula dzi thavhani na nnṱha ha matombo hangei kha vhupo ha kloofs na riverine kha ḽa Limpopo, Gauteng, North West, Mpumalanga, KwaZulu-Natal na Free State provinces.
Maṱari aḽiwa nga phukha dza luvhilo na nḓou mitshelo ya hone ya ḽiwa nga dzi ṱhoho, nguluvhe ḓaka na vhathu.
Hei mitshelo ya red milkwood i a ḓifha ya dovha ya vha na vitamin C (ine ya fhambana ubva kha 50 - 90 mg nga 100 g) ivha yono lugela u kaṋiwa nga Tshimedzi, hune ya vha i tshi khou xelelwa nga lukanda na muthetshelo na minwe mitshelo ine yavha i saathu kaṋiwa. (Latex inga mafhi i dzumbiwa nga tshimela arali yo vhaisala.)
Mitshelo ine yavha na tshivhumbeo tsho tanḓavhuwelaho matungo inga kaṋiwa i saathu tou vhibva i nga thoma u kaṋiwa ho sala ḓuvha ḽithihi kana maṱanu.
Red milkwood ina maanḓa au kona u shuma kha zwa thengiso na zwa pfushi kha vhupo hune ha vha uri huya fhisesa. Ngudo dzi wanulusa u ṋangiwa ha miri ya mvelo ya hayani na ya u rengisa ine huya kona u vhonala red milkwood sa ine ya funeswa nga (92.5%) kha u ṱavha wo vhambedza na 64% ya vho rabulasi vhane vha nga ṱavha mobola plum. Vhorabulasi kha mabulasi oṱhe vho vhona uri huna ṱhoḓea kha u ṱavha ya hayani na ya u rengisa. “ngauri mitshelo ya miri yo vha i tshi konḓa nga mvelo muisi wo vhambedza na marula”.
Red milkwood mutshelo wa hone uya kona u vusa vitamin C nga maanḓa arali mutshelo wahone wa vha hone vhukati ha Luṱabvula hune vitamin C kha vhupo ha mahayani iya konḓa.
Mitshelo iya omiswa nga zwa sialala zwine zwa vhidzwa upfi “sesema” zwine zwa vha na vhutshilo vhulapfu zwa shuma sa zwiḽiwa zwine zwa ḓifha vhuria.
Muri hu tshi khou ṱoḓa u kaṋiwa sa mbeu, u funa mvula dza tshilimo, aina midzi ine ya konḓisa, murotholo na gomelelo uya zwi konḓelela, zwino nga uvha hone ha red milkwood zwita uri zwiḽi zwi sa ḓale. Red milkwood ina mavu matete na vumba na u geredzeelwa ndi zwa ndeme uri hu vhe na mitshelo.

Zwine vha Lafhi vha Hana Zwone

Nḓivho ndi ya zwa pfunzo na ufha vhathu vhuṱanzi azwi faneli u dzhiwa unga zwo ambiwa nga dokotela. Nḓivho hei ayo ngo ḓela uri ni litshe mishonga ya dokotela ni shumise hezwi.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe