Zwa u fuwa sekwa nga maanda u tshi khou li fuwela nama yalo ndi zwituku vhukuma Afrika Tshipembe. Khaedu dzine dza nga vha hone dzi nga vha dza uri u baleliwa ha u langa malwadze (nga maanda mukhushwane wa zwinoni u bveledziwa maragani), na mutatisano na zwine zwa vha zwi tshi khou dzhena Afrika Tshipembe.
Zwa u fuwa sekwa u tshi khou itela down na mithenga ndi zwithu zwo fhambanaho na u bveledziwa ha nama. Huna zwa ndeme fhasi zwine zwa nga thusa wa sedza u bveledziwa ha nama na vhundeme ha masekwa a madi zwi sina ndavha uri ha rabulasi o di vhudza zwifhio).
Ndila ya u Fuwa Sekwa
Zwa u fuwa sekwa u tshi khou itela nama zwiitwa nga vho rabulasi vhatuku vhukuma Afrika Tshipembe hu sina ndavha uri a khou fuwelwa nga nnda kana nga ngomu.
Masekwa unga kona u a fuwa nga ngomu sa zwine zwa vhonala Europe na UK hune vhafuwi vha masekwa vha ya tea u bveledza dzi litter na u kona u swikelela madi. Hangei USA vhunzhi ha maseka a fuwelwa nga ngomu hune wa wana fhasi ha hone ho itwa nga dzi slat hune zwa thusa uri hu kulumagee zwavhudi.
Afrika Tshipembe masekwa ane avha atshi khou fuweliwa nama yayo avha tshi tou dipalela zwiliwa-na u tangana ha manwe ane avha a tshi khou dzula hune ha vha ho valea na nnda hune avha tshi khou bva uri akone u tamba na u pala zwiliwa. Hezwi zwi vha zwi tshi khou tou amba uri masekwa ane avha uri ndi mahulwane aya kona udi tshimbilela nnda o vhofholowa na u tamba na u kona u di palela zwiliwa, fhedzi ane avha uri akha di vha matuku nga vhege tharu avha o dzula hune ha vha uri ho valea na ula henefho u swika atshi thoma a hula lune a do kona ubva aya nnda.
Masekwa avhe wa nga ngomu musi li tshi kovhela, sa u thivhela uri asongo dzheniwa nga phepho, na dzi phondi na unga tswiwa.
Masekwa na Madi
Vhabveledzi vha ya vhilaela musi zwi tshi da kha mitakalo ya zwifuwo zwa vho musi vha tshi sedza kha u tanganelana ha tshiko tsha madi na zwithu zwa zwitshili. Hezwi hu vha hutshi khou fhungudziwa u hula ha zwitshili na nyimelo ya u nukala zwine zwa nga fhedza zwi tshi khou disa vhulwadze kha milenzhe fhedzi ha di vha hu tshi kha di da madi ane a thusa kha u aluwa na u tamba.
Masekwa ndi zwinoni zwine zwa vha zwi tshi khou toda madi. Hu si madi a u nwa fhedzi lini, ane dza do a shumisa kha u kulumaga na u tamba. Madi a dovha hafhu athusa kha u fhungudza mutsiko na mufhiso. U tshi nga engedza masekwa avha o di tika nga madi uri mithenga ya o i dzule iya vhudi na mato na dzi ningo nga u panga thoho kha madi.
Masekwa anwa madi manzhi vhukuma musi atshi khou la, sa zwine dzi thoduluso dzo no sumbedza, dzi funa u ita hezwi kha tshiko tsha madi tshine tsha vha fhethu hune ha vha uri ho vulea. Nga mulandu wa u funa ha o madi, malatwa a masekwa avha tshi nga madi. Hezwi zwi vha zwi tshi khou toda zwithu zwau phumula zwinzhi hune a dzula hone hune ha vha uri ho valea. Sodasi nayone iya thusa vhukuma kha fhethu hune ha vha uri ho nukala naho zwo ralo a hu faneli u shumiswa matanda mahulwane sa vhunga hezwi zwi tshi nga kha di vhaisa hune a vhea hone milenzhe musi o lala. Hune a lala hone hune ha vha ho nukala hu nga shuma u ita manyoro kha dzi ngade dza hayani kana bulasini.
U Fuwa Masekwa
Maseka a nama unga kona u arenga kha mufuwi kana wa tou di fuwela inwe mune bulasini. Kanzhi ha vhulaiwi atshi khou itelwa u isa mavhengeleni sa vhunga atshi vha ono hula kha uvha na nama ya maimo anntha.
Zwa u thavhela musi u tshi khou itela vhulwadze ha Newcastle disease zwi ya tutuwedziwa, na kha vhupo hune masekwa avha atshi khou tou dipalela na u fhungudza u shumiswa ha mishonga. Vho Dr Andrew van Wijk, mudivhi muhulwane wa zwithu zwa dzi khuhu, u amba uri masekwa ndi one ane kanzhi avha o hwala tshitshili tsha avian influenza (bird flu) kanzhi zwi ya konda na uri u vhone tsumbadwadze dza hone.
Masekwa matuku anga dzula lwa vhege tharu kha mutsho une wa vha uri uya langea. Hune dza vha dzi tshi khou la zwithu zwituku zwa dzi pellet. Madi ane avha uri akha di vha matete na u nwa zwithu zwine zwa vha uri zwo kuna ndi zwithu zwa ndeme nahone zwa unwa nga dologo zwi ya thusa u thivhela uri asa vhe atshi khou tambela kha madi.
Phapha dza masekwa ane avha uri akha di vha matuku dzi vha dzi sa koni u thivhela madi uri a dzhene khadzo zwino arali dza nga tou dzhena kha madi ane avha uri otsa, phapha dzi nga nukala hezwi zwi nga ita na uri vhana vha nuvhele kha madi.
Nga murahu ha vhege tharu, kulele ku ya shanduka dza thoma ula dzi pellet khulwane na u tendeliwa uri dzi bvele nnda dzi bambele na u tamba. Zwiliwa zwa hone zwi nga tanganiswa na zwithu zwine zwa vha uri ndi zwidala. Dzi vha dzo no lugela u vhewa musi dzo no swikisa maduvha a 49 uya kha 52 kana musi dzi tshi vho lemela zwine zwa swika 2.3kg na 3.2 kg. Zwi tshi khou bva na kha mbeu na lushaka. Na zwiliwa hafha zwi vha zwi tshi vho swika kha 2.9 kg lwa tshifhinga tsha 1kg ya musi i tshi kha di tshila.
Zwithu zwihulwane zwine zwa dura kha u bveledziwa ha masekwa hu vha ho kateliwa vhana vha hone, fuel u dura na musi atshi khou vhulaiwa.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe