Ndila dza u Kona u Kwinisa Tshivhumbeo tsha Mavu

Tshivhumbeo tsha mavu tshi vha tshi tshi khou bva kha u tangana ha mutavha n silt na zwithu zwa vumba.
Mavu a mutavha ana zwithu zwinzhi, aya hwasa avha na madi matuku a dovha hafhu avha na dzi pfushi thukhu. Ngeno nga hafha kha soctrum huna mavu avumba ane avha na zwithu zwituku zwa vumba. Mavu a vumba kanzhi aya lemela, avha ana madi aya konda uri u alimee, fhedzi aya vha o dala nga pfushi. Vhukati ha mavu a vumba na a mutavha hu ya vha na u tanganelana ha mavu ane avha uri ndi sand-loam–clay soil, ane avha uri ndi one ane atenda u mela zwimela.
Zwi ya tutuwedziwa uri u kone u nanga tshimela tshine tsha nga kona u mela kha lushaka lwa mavu ane na do vha ni tshi khou tavha khao. Sa tsumbo, miri, maluvha, spinach, beetroot, nyala na dzi grain dzi nga kona u kondelela kha mavu a vumba ngeno huna uri zwimela zwine zwa nga carrots, radish, ndabula, matamatisi na mavhele zwi tshi toda mavu ane anga ana mutavha zwituku.
Vhalimi ndi vhatuku vhane vha vha na lushaka lune lwa vha uri lwo tea, vhunzhi ha vhalimi vha vha vha tshi khou tambula nga mavu ane avha uri a khou tambula adovha avha uri o oma asi na pfushi adovha avha mutavha a dala madi adovha avha na vumba line la vha uri lo kalula.

Ndila dza u Kona u Khwinisa Mavu a Mutavha

Uri u kone u khwinisa mavu amutavha, mavu a fanela u kona u fara dzi pfushi nnzhi. Vhanwe vhalimi vha shumisa mabuse a malasha kana ‘biochar’. Hezwi zwithu zwi ya kona ula dzi pfushi nga zwituku zwa kona u dzi bvisela kha mavu. Dzi vha dzi tshi khou tanganiswa na manyoro matete a zwifuwo zwa litshiwa lwa vhege mbili uya kha tharu. ‘Biochar’ iya kona u tanganiswa na zwiludi zwa manyoro zwi fanela u dovha zwa litshiwa vhege mbili uya kha tharu. Vhanwe vhalimi vha ya kona u panga u dala ha zwithu zwo tanganaho kana mabuse a (arali atshi khou todea) kha buse la malasha vha saathu thoma u shumana na mavu.
U shumisa manyoro kha mavu ane avha uri ana mutavha zwi ya kona u isa pfushi nga ndila ine ya vha uri iya ongolowa. U fanela u shela zwine zwa sa vhe zwinzhi, u fhirisa u shela zwine zwa nga vha zwi zwinzhi nga tshifhinga tshithihi. Ndi zwa ndeme uri ugwe manyoro atsele fhasi kha mavu a mutavha wa sa a litshe anntha nntha. Naho zworalo, u shumiswa ha mulch kha mavu a nntha zwi nga kona u thivhela evaporation ya madi na u fhungudza u tshinyadziwa nga muya.
U nga thivhela na u leswa nga zwimela kha mavu a mutavha. Ndi khwine u thukhula dzi fodder zwa kona u dzi isa kha zwiliwa.

U nga Khwinisa hani Mavu ane Avha uri ndi a Vumba

©Jason Miller (USDA National Resources Conservation Service)

Mavu avumba aya vha o dala pfushi kanzhi, fhedzi arali pH ya mavu i nnthesa kana fhasisa, pfushi dzi nga si vhe dzi tshi nga ndila yone, kha uri dzi kone u swika kha midzi ya tshimela. Zwi tshi khou bva kha tshimela, arali pH i fhasi ha 6-hu vha ho dalesa acid-u fanela u i lugisa nga gypsum kana lime ya zwa vhulimi. PH ya nntha ha 7.5 iya kona u fhungudziwa nga sulphur ya mavu
U khwinisa u thabisa ha madi ubva kha mavu avumba, u fanela u lugisa dzi ndunduma dza zwimela.
U fanela u shela zwithu zwinzhi zwa manyoro u fana na zwimela zwine zwa vha uri zwo sala, matari, mahatsi ane avha uri o geredzeliwa na manyoro ane avha uri o sina, fhedzi zwi dovha hafhu zwa thusa kha u fhungudza u farana. Na u tavha zwimela zwine zwa thusa kha zwimela zwihulwane, zwi ya thusa kha tshivhumbeo tsha mavu a vumba.

Manyoro a Zwifuwo na Lushaka lwa Mavu

Zwivhungu zwa shangoni zwi ya thusa kha tshivhumbeo tsha mavu zwi tshi khou sikiwa nga u tanganisa zwithu zwa organic na zwithu zwa mavu. Zwi ya dovha zwa la na zwithu zwa mavu zwa zwi tanganisa zwa vha tshithu tsho imaho zwa thusa vhukuma hezwi zwivhungu. Haya manyoro a zwivhungu a vhidziwa upfi vermicast.
Zwimela zwine zwa vha uri zwo sina manyoro a hone ane avha atshi khu bva kha donngi, kholomo na khuhu ndi zwone zwine zwa shumiswa vhukuma kha u lugisa na u khwinisa tshivhumbeo tsha mavu na vhundeme. Arali zwi tshi konadzea, u fanela u nanga manyoro wo sedza na tshimela tshine tsha vha uri u khou toda u tshi tavha.
Manyoro a bere o pfuma zwithu zwine zwa vha uri ndi zwa u thoma zwa pfushi kha miroho ine ya vha uri i khou hula nga u tavhanya u fana na broccoli, cauliflower na lettuce.
Manyoro a bere avha o dala nitrogen na hone ashuma kha zwimela zwine zwa vha na matari madala zwine zwa vha zwi tshi khou toda nitrogen ine ya vha nntha u fana na spinash na lettuce.
Manyoro a khuhu avha o dalesa nitrogen, ndi zwavhudi u tanganisa mavu a mutavha uri u khwinise u thaba avha avhudi kha zwimela zwa matari madala.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe