Ndlela yo Antswisa Xivumbeko xa Misava

Xivumbeko xa misava xi hlamuseriwa hi nhlangano wa swiphemu phemu swa sandi, silt na vumba.
Misava ya sandi yina swiphemu phemu leswikulu, swotiyela naswona swikhoma kahle mati na swakudya swintsongo. Hitlhelo lerin’wana misava ya vumba leyingana swiphemu phemu leswintsongo swa vumba. Misava ya vumba yitala kuva yitika swinene, yikhoma ngopfu mati naswona ya tika swinene kuyi rima kambe yingava yifuwile swinene hi swakudya. Exikarhi ka misava ya sandi naya vumba kuna nkatsakanyo wa misava ya sand-loam-clay, leyinga lulamela swinene vuhumelerisi bya swimilani.
Swa hlohleteriwa ku hlawula swibyariwa leswinga lulamela eka muxaka wa misava yoleyo. Xikombiso, misinya, mabilomu yati roses, xipinichi, beetroot, tinyala na swibyariwa swa tindzoho swinga hanya kahle eka misava ya vumba kasi swibyariwa swofana nati carrots, radishes, mazambala, matamatisi na mavele switsakela misava leyinga talangiki ngopfu sandi.
Kuna van’wamapurasi vantsongo swinene lavangana misava leyi lulameleke. Van’wamapurasi votala lava kayakayaka hi misava leyinga oma, yipfumala swakudya nakuka yinga nonangi ya sandi kumbe yitala mati kumbe yiri na vumba byotala swinene. Nkateko wakona iku kuna tindlela totala to antswisa xivumbeko xa misava xikan’we naku akeka kayona, hi xitalo kukatsiwa swononisa hi xivumbeko xa manyoro na swibyariwa swo engetelela.

Ndlela yo Antswisa Misava ya Sandi

Ku antswisa misava ya sandi, misava yilava kuva yikota kukhoma swakudya swotala. Van’wamapurasi van’wana vatirhisa ritshuri ra malahla kumbe ‘biochar’. Ritshuri leri ri tswonga swakudya naswona riswichela hiku nonoka eka misava. Rikatsiwa na manyoro yantshwa ya swifuwo lawa yatsakamaka kutani yatshikiwa kuringana kwalomu ka 2 -3 wa mavhiki. ‘Biochar’ yinga katsiwa na manyoro lawa yanga mati naswona yafanele kuva ya tshikiwa ya tshama ku ringana 2 -3 wa mavhiki. Van’wamapurasi van’wana vakatsa mpfanganyiso wati microbes ta misava kumbe rock dust (loko swilaveka) eka ritshuri ra malahla loko yanga se rimeriwa ehansi ka misava.
Ku tirhisiwa ka manyoro eka misava ya sandi swinga phamela swakudya hindlela yononoka. Chela nhlayo yintsongo kuya hi minkarhi, kutlula ku chela nhlayo yale henhla hi nkarhi wun’we. Swa hlohleteriwa kuva kurimeriwa ehansi swinene eka misava ya sandi naswona yanga siyiwi ehenhla ka misava. Hambiswiritano, kutirhisa kundlaleriwa ehenhla ka misava swisivela kuva mati yahaha xikan’we naku hunguta nkhukhulo wa misava hi moya.
Sivela kuva swifuwo swidya byasi byi hela eka misava ya sandi. Swa antswa ku tsemeleriwa nhova kutani yiphameriwa laha swidyelaka kona.

Ndlela yo Antswisa Misava ya Vumba

©Jason Miller (USDA National Resources Conservation Service)

Misava ya vumba yitala kuva yifuwile hi swakudya, kambe loko pH ya misava yiri ehenhla ngopfu kumbe yiri ehansi, swakudya swingava swingari eka xivumbeko lexi n’okaka kuva switswongiwa hi timintsu. Kuya hi swibyariwa swa wena, loko pH yiri ehansi ka 6 – yitele ngopfu acid- lulamisa hi gypsum kumbe lime ya swavurimi. pH ya misava leyinga e henhla ka 7.5 yinga yisiwa ehansi hiku tirhisa sulphur ya misava.
Ku antswisa ku nghenelela ka mati eka misava ya vumba, lulamisa ko byalela kona loku tlakukeke.
Katsa swononisa misava swofana na masalela ya swibyariwa, matluka, byasi lebyi tsemiweke kumbe manyoro lawa yanga bola. Leswi aswinga engeteli ntsena swakudya eka misava ya vumba, kambe leswi swita pfuneta kufayelela xivumbeko xa misava lexi tlimbaneke naku tiyela. Ku byala swimilani swo engetelela swipfuneta ku antswisa xivumbeko xa misava ya vumba.

Manyoro ya Swifuwo na Xivumbeko xa Misava

Tixikwa tipfuneta swinene eka ku endliwa ka xivumbeko xa misava hikuva tikatsa katsa swononisa misava na swiphemu phemu swa misava. Titlhela tidya swiphemu phemu swa misava, ti swipatsanisa kuva tiva ti micro-aggregates leti tshamisekeke naswona tihumesa leswi tani hiti thyaka ra tixikwa. Thyak leri ra ‘earthworm manure’ ritlhela ri vuriwa vermicast.
Manyoro ya swiharhi lawa ya vumbekeke kusuka eka tihanci, tihomu na tihuku hiwona yatalaka kukatsiwa na misava ku antswisa xivumbeko xa misava na khwalithi. Loko swikoteka, hlawula manyoro ya swibyariwa swokarhi.
Manyoro ya tihanci ya fuwile hi swakudya swankoka naswona ya lulamerile eka ku hatlisa ya kurisa matsavu, yofana na broccoli, cauliflower na lettuce.
Manyoro ya homu yale henhla hi nitrogen naswona yatirhiseriwa swibyariwa swa matluka ya rihlaza lawa ya lavaka nitrogen yotala tani hi xipinichi na lettuce.
Manyoro ya tihuku yakahle swinene naswona yana nitrogen yale henhla. Ya kahle kuva ya katsiwa na misava ya sandi ku antswisa ku khoma ndzhongho naswona yakahle swinene eka swibyariwa swa matluka ya rihlaza.

Translated by Ike Ngobeni