Hemp (Cannabis sativa) ndi lushaka lwa cannabis ine ya vha na tshikalo tshine tsha vha fhasi tsha euphoric THC cannabinoid nahone a iiti zwine muzwala wayo aita zwone kha muhumbulo Mbanzhe (marijuana).
Dzi fibre dzine dza vha ndapfu dza zwipida zwine zwa vha nga nnda ha hune ha hula nga u tavhanya kha tshimela dzo vha dzi tshi khou shumiswa kha zwithu zwine zw avha zwilapfu u fana na mabokhathi, zwienda, dzi thambo na dzi sails. Nahone zwishumiswa zwine wa vha uri zwo itwa nga dzi hemp zwo wanala kha mavhida zwine u tshi sedza wa tou zwivhona uri ndi zwithu zwa kale vho 8 000 B.C. Nahone we avha atshi khou zwi bvisela khagala Christopher Columbus o shumisa dzi thambo dza hemp kha tshikepe tshawe.
Hemp Wo Vhambedza Na Cotton
Hemp i nga kona u vala tshikhala tsha u shumiswa ha cotton zwo lelulwa kha u itwa ha zwiambaro. Musi wo sedza vha ndowetshumo ya dzi cotton, vhane vha shumisa 50% ya zwithu zwa ulwa na zwikhokhonono zwine wa fafadzelwa u mona na lifhasi, hemp a i todi mishonga ya ulwa na zwikhokhonono musi yo tavhiwa. U tshi nga engedza, dzi fibre dza hemp dzo khwatha, nahone dzi ya kondelela u fhira cotton. I dovha hafhu hemp ya kona u kondelela zwithu zwine zwa nga u sina ha midzi, ya vha na zwithu zwine zwa vha zwa maimo a nntha khayo nahone a i tavhanyi yo tshinyala u fana na cotton.
Ndila Dza U Ita Uri Hemp Ivhe Textiles
Hemp ivha i tshi khou tavhelwa fibre hune ha vha hu tshi khou bveledziwa dzi textile nahone dzi fanela u tavhanya dza kaniwa nga tshifhinga tshine dza vha dzi tshi khou bva maluvha musi mbeu isaathu vha hone. Hezwi zwi nga vha nga murahu ha maduvha a 70-uya kha a 90 wo tavha. U kaniwa ha hemp zwi nga itwa nga mitshini.
Tshithu tsha u thoma u ita hu nga vha u i awedza. Hezwi zwa u awedza ndi u litsha zwithu zwa hemp zwi nga ngomu madini. Unga zwivhidza uri u thoma zwa sina ndi hone hune zwitshili zwa vha zwi tshi khou fhela hone maanda dzi fibre dza hemp dza kona u farana nga tshadzo zwavhudi. Hezwi zwa u sina zwi nga itwa nga ndila tharu. Dzi thanda dza hemp dzi nga litshiwa lwa vhege nna kana dza rathi, wa lovhea madini lwa maduvha a 10 kana wa lafha nga enzymes. Musi hezwi zwothe zwo no fhela, dzi thanda dzi do thoma uvha tshena hune ha vha na dza fibre ndapfu dzine dza do thoma u leluwa uri dzi kone u khethekanyiwa ubva kha thanda.
Kha liga la vhuvhili, dzi thanda dza hemp dzi ya hwaliwa dza iswa kha vha mitshini ya “decortication”. Musi hu tshi khou itwa hezwi zwothe, matsinde avha atshi khou kwashekanyea na dzi thanda dza vha dzi tshi khou litshedzana ubva kha dzi fibre dzine dza vha uri ndi khulwane. Dzi fibre ndapfu dzi ya kona u rumeliwa kha dzi roller musi dzi fibre dzo no vha thethe nga murahu ha musi dzi saathu tumuliwa ubva kha dzi 3m nga u pfufhifhala sa tsumbo 650mm. Zwipida zwine zwa vha uri ndi zwituku zwi ya kona ha u dzudzanyiwa, zwa itwa uri zwi suvhelele nahone inwe na inwe ine ya vha thukhu, ine ya vha yo songana kana ina zwithu zwine zwa nga thanda zwi ya bviswa. Dzi fibre thukhu dzi divhiwa sa ‘tow’ ndapfu dzi vhidziwa upfi ‘line fibre’.
Dzi fibre dza hemp dzi ya kona u tanganiswa na hune dza do dzula dzi na muvhala wa silivhere uri dzi kone u mona dzi nga vha dzo thaba kana dzo oma. Zwa musi dzi tshi khou mona dzo thaba dzi bvisa zwithu zwinzhi nga uri iita uri dzi pectin dzi vhe thethe dza kona u tendela uri hu vhe na u khethekanyiwa ha dzi fibre na u kona u bveledza hemp ya ine ya vha yavhudi.
Mbuyelo Ya Fibre Ya Hemp
Hemp ndi ya nntha kha dzinwe dzi textile dza zwimela dza fibre (u fana na cotton, flax na linen) zwothe wo sedza na ndila ya kualusele na mushumo. Mbuyelo ya u alusa hemp hu vha hokateliwa uri a i lesi madi uri u koneu i alusa u fhira musi u tshi khou alusa cotton. Hemp i dovha hafhu ya toda zwithu zwituku vhukuma zwa ulwa na zwikhokhonono sa vhunga i tshi kona vhukuma u kondelelela zwikhokhonono na malwadze, ngeno u dala ha fibre ya hemp nga hectara zwi nntha ha flax na cotton.
Musi wo sedza vhundeme ha fibre; hemp ndi yone ine ya vha uri yo khwathesa ya mupo iya kona u shuma hafhu yo tangana na zwinwe, iya ita uri u kone u fema, iya kondelela malwadze au sina nahone ivha yo khwata vhukuma a i phamuwi. Labi la hone li ya vha li litete vhukuma la hula zwezwi li tshi khou ambariwa na muvhala wahone a u tuwi nga u tavhanya u fana na wa cotton.
Kha fhethu hune hemp ya vha i tshi khou vha textile hu tshi khou itwa dzi thundu dza nduni, ivha ina zwithu zwine zwa vha zwa nntha vhukuma zwa UV blocking properties (zwine zwa vha zwo fanela vhathu vha sa vhoni na na makhethentsi) nahone azwi tatamuwi nga maanda zwi ya kona u ita uri zwi bveledzwa zwi dzule zwina tshivhumbeo tshazwo.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe