Garlic nga Vhuḓalo

©Louise Brodie
Dzina ḽa tshisaitsi: Allium Sativum
Dzina ḽo ḓoweleyaho: Garlic
Garlic zwa zwino iya bveledzwa u mona na shango ḽoṱhe fhedzi ibva kha ḽa Europe na vhukati ha Asia.

U Ṱaluswa ha Tshimela

Tshimela tshina midzi ine ya thoma u vhonala kha bulb ine ya vha yo itwa nga clove ine ya vha vhukati ha 6 na 12. Tsinde ndi ḽi pfufhi, zwine zwa tou vha 6cm nnṱha ha mavu. Ubva hafho havha na maṱari ane avha fhasi ane a tou nga mahatsi ane alapfa u swika kha 15 uya kha 20cm nṱha ha mavu. Maṱari aya nga a nyala fhedzi o fhambana ngauri o lala ngeno manwe a Alliums ana maṱari manzhi.

Mushumo

Garlic iya shuma sa mushonga wa u lafha na musi wo zwimba, hu tendwa kha zwauri uya fhodza na mutsiko wa malofha na u langa cholesterol na hone yo no shuma sa condiment lwa minwaha ya 5000.

Zwine Mavu aṱoḓa na u Lugiselwa

Mavu a vhuḓi na a muṱavha ane avha uri ndi a vhuḓi ane avha na PH ya 6 uya kha 7. Mavu afanela uvha o pfuma nga manyoro. Arali zwi tshi khou ṱoḓa hu tshi thoma ha shumiswa mayoro nga murahu ha u ṱavha zwi fanela u itwa. Fhasi hu fanela u thoma ha limiwa hune u tsa fhasi ha vha 20cm. Hezwi zwi thusa na kha u langa tsheṋe kha mavu a nṱha.

Mutsho

Inga hula kha mutsho wo fhambananaho. Mutsho wa vhuḓi u fanela uvha vhukati ha 12 na 28 degrees centigrade. Iya kona u konḓlelea hu tshi rothola, fhedzi hezwi zwi ya fhungudza u aluwa na u bvelela ha bulb. A i ṱoḓi fhasi hune havha hu songo thaba nga mulandu wa midzi ya hone ndi zwavhuḓi u tavha fhethu hune ha kona u langea u sheledza, u songo tou fulufhela kha mvula arali hu tshi khou ṱoḓea uri dzi vhe nnzhi.

Dzi Tshaka

Huna tshaka mbili dza garlic. Soft neck garlic na hard neck garlic, lushaka lunwe na lunwe luna tshaka dzo fhambanaho.
Ine ya ḓivhiwa zwavhukuma ndi ine ya hula kha ḽa Afrika Tshipembe i vhidzwa upfi soft neck types ngauri dzi ya konḓa, na uri dzi ya kona u vhewa lwa tshifhinga tshilapfu. Soft neck garlic ina dzi cloves nnzhi u fhira hard neck garlic ine ya vha na dzi clove ṱhukhu dzine dza vha dzi khulwane. Zwine zwa dovha zwa tsireledza dzi cloves dza soft neck garlic ndi uri dzi na lukanda lwo no nga bammbiri lwo tingeledza clove zwine zwa ita bola.Hard neck garlic ina thukhu ya dovha ya vha na tsekene a i koni u vheye ya zwavhuḓi.
Soft neck garlic tshaka dza hone: Silverskin na Artichoke
Hard neck garlic tshaka dza hone: Rocambole, Porcelain na Purple Stripe

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe