Compost i sika zwa u tou thoma zwa ngowa. Kuitele kwa compost na vhuvha ha compost zwi ya kwama vhundeme na u dala ha tshimela tsha ngowa. Ndi zwa ndeme zwa uri compost ya ngowa i vhe ine ya vha uri ina maanda, naho zwo ralo i ya vha i tshi khou bveledza zwithu zwine zwa vha zwa nntha vhukuma na hone zwi ya fha khaedu zwa dovha hafhu zwa toda zwikili.
Afrika Tshipembe, vhunzhi ha vho rabulasi, vha ya kona u di itela compost. Kha la Europe na manwe mashango, zwine zwa vha zwihulwane, na u vha vho makone vhukuma kha u bveledza compost.
Ndila ya u ita Compost ya Ngowa
Musi u tshi khou ita compost ine ya vha uri ndi ya vhudi i fanela u vha i tshi khou itwa nga zwithu zwine zwa vha uri ndi zwa vhukuma na musi u tshi kha di tou thoma. Huna zwithu zwinzhi zwa u thusa kha u ita compost, na ndila ya kuiitela zwi tshi khou bva kha zwithu zwine zwa vha uri zwi hone kha bulasi linwe na linwe, fhasi hafho ndi tsumbo.
Afrika Tshipembe, compost ya ngowa i itwa nga straw tsha wheat, manyoro a khuhu na madi, hu ya pangiwa na gypsum u khwinisa tshivhumbeo, ya thusa na pH na u bviswa ha aids ya ammonia kha compost.
Ndila ine ya vha uri yo doweleya ndi 1 000 kg ya straw (u thaba 15%), 800 kg broiler ya vhana vha khuhu (u thaba 40%m nitrogen 4%) na 85kg ya gypsum.
Straw bales dzi fanela u vha dzo thaba lwa maduvha matanu uya kha a rathi, zwa kona u kwashea wa kona u zwi tanganisa na manyoro.
Ndila ya u ita compost hu vha ho kateliwa na ndila ya u kona u tanganisa zwithu zwa u i ita, u dzhena ha muya na madi ndi zwone zwithu zwa u thoma u itwa. (Zwa u dzhena ha madi zwi vha zwi tshi khou thivhela anaerobic malodours). Ndi musi zwa u composter zwi tshi khou ya phanda. Mufhiso u thoma u gonya wa swika kha 70℃.
Nga murahu ha vhege tharu, compost iya vha yo ita, nahone nga murahu ha musi hu tshi khou itwa hezwi, nitrogen i ya kona u vha protein ine ya shuma sa tshiko tsha zwiliwa kha mbeu ya ngowa uri dzi kone u hula.
Musi compost ya ngowa yo no luga, iya kona u iswa kha dzi shelf kana kha dzi bege isaathu tangana na spawn tsha ngowa.
Compost ya Ngowa ine ya vha uri yo no Shuma
Nga murahu ha u kana, unga kona u kulumaga hune dza vha dzi tshi khou hula hone nga steam wa kona u bvisa compost kha bulasi. Hezwi zwithu zwi vha zwo dala vhukuma musi hu tshi khou tavhiwa ngowa fhedzi hu ya tutuwedziwa uri u fanela u dzula u tshi khou ita compost u tshi ya phanda uri hu kone u kwashea zwithu zwine zwa vha uri zwo oma. Compost ya ngowa iya dovha hafhu ya thusa vhukuma kha u panga zwamanyoro kha mavu na u khwinisa ku farele kwa madi nga mavu na u bvisa zwishumiswa kha zwithu zwa u liwa nga mavu. Hezwi zwi ya kona u bvisa dzi pfushi dzine dza vha uri dzo valeliwa.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe